Marlene Bakker - Waarkhanden

 

Waarkhanden, dij t laand plougen
En mie goud grootbrocht hebben

En ik denk weer aan die en hou of wie hier ooit woond hebben
Mien laiverd, kinst nait zain dat ik terugkommen bin?
Terug noar die...

 

Over herkomst

Marlene Bakker (1984) groeide op in Smeerling/De Smilke, een gehucht in de Groningse streek Westerwolde.*1 De clip is daar ter plekke opgenomen. Westerwolde ligt ten oosten van de Veenkoloniën, pal langs de Duitse grens. Het is een iets hoger gelegen gebied dat al minstens achtduizend jaar door mensen wordt bewoond. Een paar kilometer over de grens, in Emsland, ligt het plaatsje Heede waar, tot omstreeks 1750, vele generaties voorouders van mijn grootmoeder Tecla Wessels het land beploegden.*2

Westerwolds, het dialect waarin Marlene zingt, is nauw verwant aan het Emslands dat aan de andere kant van de grens gesproken wordt (het zijn beide varianten van het Westfaals, een van de dialectgroepen van het Nedersaksisch). Ik stel me dus voor dat mijn verre Heedese voorzaten ongeveer zo spraken en dat ook het landschap er min of meer identiek uitzag.

Waarkhanden gaat over terugkeren naar de plek waar je wortels liggen, na lange tijd te zijn weggeweest. Over het moeten gehoorzamen aan dat verlangen, of je nou wilt of niet. Heimwee en nerveuze spanning vermengen zich in intrigerende klanken. Dat het een Gronings dialect is hebben toevallige toehoorders in eerste instantie vaak absoluut niet in de gaten, eerder gaan ze ervan uit ze dat het iets Scandinavisch of Keltisch is. Op 4 maart jl. zong Marlene Bakker dit lied tijdens de oratie van Martijn Wieling, bijzonder hoogleraar Nedersaksische en Groningse taal en cultuur, in de aula van het Academiegebouw in Groningen.*3 Ze werd daarbij begeleid door gitarist Bernard Gepken.

©Huub Drenth

 

 

*1 https://marlenebakker.nl/nl 

*2 Zie mijn post van 29 juli 2021 die als titel Grunneger bloud heeft.

*3 Zie voor de oratie: https://www.youtube.com/watch?v=G2ikHM2C4z8

 

De dans der Tsjerkessen

 

 

Over geopolitiek en genocide

De geopolitieke verhoudingen in de wereld zijn aan het verschuiven. Dat is al een tijd zo maar de oorlog in Oekraïne onderstreept dat nog eens. Die maakt het voor Europeanen voelbaar, als het ware. Een ding wordt steeds duidelijker: als de oorlog eenmaal voorbij is zal het eens zo sterke Rusland als wereldmacht waarschijnlijk nauwelijks nog serieus genomen worden. Het valt zelfs niet uit te sluiten dat het op den duur nog slechts als een vazalstaat van economische grootmacht China zal worden beschouwd. Het door de Oekraïners tot zinken brengen van het Russische vlaggenschip Moskva, drie dagen geleden in de Zwarte Zee, vormt daar mogelijk een belangrijk symbolisch voorteken van.

De Russische politieke cultuur is per definitie xenofoob en autocratisch van aard, hetgeen vaak uitmondt in het voeren van agressieve veroveringsoorlogen en een bewind van wrede tirannie. Democratie is een onbekend fenomeen en zodoende maakt het ook geen deel uit van de volksaard. De enige vrijheid die Russische staatsburgers kennen is de vrijheid om zich te onderwerpen aan het repressieve systeem. Doen ze dat niet dan wordt hun leven gegarandeerd zeer problematisch. Het merendeel van de bevolking is dan ook chronisch apathisch als het om zoiets essentieels als het verdedigen van mensenrechten gaat. Het is zelfs maar zeer de vraag of ze enige notie hebben van die rechten.

Een ander kenmerk van de Russische cultuur is de toepassing van excessief geweld bij militaire operaties. Op een dode meer of minder wordt niet gekeken, en dat geldt niet alleen voor de tegenstander maar tevens voor de eigen soldaten die vaak als kanonnenvoer worden gebruikt. Ook genocide komt regelmatig voor in de Russische geschiedenis. In de negentiende eeuw voerden de tsaren een langdurige oorlog tegen de trotse islamitische bewoners van de noordelijke Kaukasus, waarvan de grootste etnische groep werd gevormd door de Tsjerkessen (ook wel Circassiërs genoemd). De vele oorlogsmisdaden die daar toen door de Russen gepleegd werden staan nog steeds diep in het collectieve geheugen van de hedendaagse Tsjerkessische nazaten gegrift, zowel van die in de Kaukasus als in de inmiddels wereldwijde diaspora.

Aangezien de Russen in die woeste bergen op de dapper weerstand biedende Tsjerkessen lange tijd maar weinig terreinwinst boekten gingen ze over tot een aanpak die, naast uitgebreide artilleriebeschietingen, bestond uit systematische plundering, brandstichting, verkrachting en massamoord. Vrouwen, kinderen en bejaarden werden dus eveneens in groten getale het slachtoffer van de bloedbaden die door het tsaristische leger - dat merendeels uit Kozakken bestond*1 - werden aangericht. Van de ongeveer anderhalf miljoen Tsjerkessen woonden er na de Russische eindzege in 1864 nog maar zo'n 70.000 in hun eigen land. De rest was verhongerd, gesneuveld, ontvoerd of afgeslacht. Ook vluchtte een deel van hen met schepen naar Ottomaans grondgebied, waardoor ze ondertussen al ruim 150 jaar in Turkije, de Levant en Egypte etnische minderheden vormen. Waarbij niet onvermeld mag blijven dat veel Tsjerkessen verdronken tijdens die gevaarlijke oversteek van de Zwarte Zee.*2

Wat we nu in Oekraïne zien gebeuren is dus niets anders dan de eeuwenoude Russische methode van volkenmoord, cultuurvernietiging en landjepik. Maar daar betaalt Rusland deze keer wel een behoorlijk hoge prijs voor, niet alleen in termen van soldatenlevens, economische sancties en militair materieel maar ook nog eens in de zin van gigantisch gezichtsverlies, want alles wordt tegenwoordig gefilmd en daarna meteen gedeeld op sociale media, waardoor de hele wereld getuige is van wat er zoal plaatsvindt aan gruwelijkeden (en enorme stupiditeiten). En dat hebben de Russen dus allemaal te danken aan tsaar Vladimir Poetin.


©Huub Drenth

 

Tsjerkessische demonstratie in Istanbul, 20 mei 2012.

 

*1 Zie: https://nl.wikipedia.org/wiki/Kozakken

*2 Zie: https://en.wikipedia.org/wiki/Circassian_genocide

Op de video is een, voor het podium, aangepaste versie van Uerk' k'afa (Dans van de edelen) te zien, in een uitvoering van het Tsjerkessische dansgezelschap Kabardinka (omstreeks 2015 opgenomen in Moskou). De dans mocht oorspronkelijk alleen uitgevoerd worden door zonen en dochters van de (islamitische) Tsjerkessische aristocratie. De beheerste, afstandelijke bewegingen en houdingen maakten deel uit van de gedragscodes van deze maatschappelijke klasse; uitingen als emoties tonen, elkaar aankijken of elkaar aanraken waren niet toegestaan. De dans wordt ook nu nog op Tsjerkessische feesten uitgevoerd, evenals door de Tsjerkessische jeugd op culturele evenementen.