Untitled
This was the first time I knelt
and with my lips, frightened, kissed
the lit inwardly pink petaled lips.
It was like touching a bird's exposed heart
with your tongue.
Summer dawn flowing into the room parting the
curtains—the lamps dimming—breeze
rendered visible. Lightning,
and then soft applause
from the leaves . . .
Almost children, we lay asleep in love listening to the
rain.
We didn't ask to be born.
Franz Wright
Ithaka
Wanneer je je reis naar Ithaka aanvangt,
bid dan dat de weg lang mag zijn,
vol avontuur, rijk aan stof tot kennis.
Wees niet bang voor de Lestrygonen
en de Cyclopen en de toornige Poseidon.
Je zult volk van dat slag nooit tegenkomen zolang
je gedachten verheven blijven en
fier gevoel je lichaam en geest vervult.
Je zult de Lestrygonen nooit ontmoeten,
noch de Cyclopen en de grimmige Poseidon,
als je ze niet in je ziel met je meedraagt,
als je ziel ze niet voor je oproept.
Daarom, bid dat de weg lang mag zijn,
dat het vele zomerochtenden moge geven,
dat je zo vol vreugde, zo vol genot
nooit eerder geziene havens aandoen mag!
Blijf rondhangen op Phoenicische markten
en koop er vele schone zaken:
parelmoer en koralen, amber en ebbenhout
en zoetgeurende parfums van allerlei soort.
Koop zoveel zoetgeurende parfums als je kunt.
Bezoek massa's Egyptische steden,
om er te leren, te leren van hen die kennis bezitten.
Houd je geestesoog steeds vast op Ithaka gericht,
daar te komen is je uiteindelijke doel.
Maar haast je vooral niet,
je reis kan beter jaren en jaren duren.
Werp er desnoods pas het anker uit wanneer je al oud bent,
rijk aan alles wat je onderweg hebt verworven,
maar zonder nog iets van Ithaka te verwachten.
Ithaka schonk je die heerlijke reis,
zonder haar zou je immers nooit de zee op zijn gegaan,
maar nu heeft ze je niets meer aan te bieden.
Ook al tref je er niets aan, dan heeft ze je toch niet bedrogen:
met alle wijsheid die je vergaard hebt, met zoveel ervaring,
begrijp je nu ongetwijfeld de betekenis van Ithaka's.
Konstantínos Petros Kaváfis
De zee en de wind
Ithaka is het meest bekende gedicht van de Griekse dichter Konstantínos Kaváfis. De publicatie vond plaats in 1911, in Alexandrië. Het vers ontleent z'n titel aan het eiland Ithaka, de plek waar de Homerische held Odysseus geboren is. Als de Trojaanse Oorlog eenmaal voorbij is krijgt hij, aangezien hij voortdurend gedwarsboomd wordt door de zeegod Poseidon, met tal van tegenslagen te maken, waardoor het hem steeds maar niet lukt om naar zijn geliefde eiland terug te keren. Tijdens zijn jarenlange omzwervingen op de Middellandse Zee vormt het droombeeld van Ithaka de continue hartslag van dit verlangen.
Kaváfis benadert diezelfde geschiedenis echter vanuit een totaal andere invalshoek. Hij schreef een didactisch-filosofisch gedicht dat als boodschap heeft dat oog hebben voor ervaringen die aan de reis (van het leven) diepte en glans geven belangrijker is dan het zo snel mogelijk bereiken van de bestemming. Die bestemming, ieders persoonlijke Ithaka, is volgens hem dus niet het eigenlijke doel van de reis.
Op YouTube zijn een aantal audio-opnamen van Ithaka te vinden, meestal in het Engels, maar ik heb er de voorkeur aan gegeven om het gedicht in de oorspronkelijke taal te laten horen, simpelweg omdat dan duidelijk wordt hoe ongelooflijk mooi het van toon en opbouw is. Ik sluit niet uit dat Homerus ongeveer zo heeft geklonken als hij de Ilias of de Odyssee declameerde. Om ons heen rukken totalitarisme en fascisme op, zelfs Amerika is inmiddels met huid en haar door een cycloop verslonden, maar gelukkig is mijn vermogen om schoonheid en avontuur te beleven door deze ontwikkelingen nog steeds niet aangetast. Ondanks alle donkere wolkenluchten zet ik mijn reis dus gewoon voort, gedragen door de zee en gestreeld door de wind.
©Huub Drenth
Vertaling uit het Grieks: Cornelis Buddingh'.
Voordracht: Argyris Xafis.
Penelope (geborduurd): Gerry Drenth-Welsman.
Odysseus en de sirenen: Bardomuseum, Tunis.
Zie ook: Zeg niet dat het een droom was.
Vandaag werd May Khoen op Facebook met haar verjaardag gefeliciteerd. Heel uitbundig met een 'Hieperdepiep hoera!' Als ze nog geleefd had zou ze dat waarschijnlijk heel leuk gevonden hebben. En misschien nu ook nog steeds, wie weet. Op mijn gezicht verscheen in ieder geval een lach toen ik het zag... :)
Huub Drenth
Een mensenleven
Veel gedaan in dit bestaan
hete kastanjes
uit het vuur gehaald,
met stille trom vertrokken,
hazenpad ontdekt,
een handvol
schoenveters gebroken,
vierduizend pukkels uitgeknepen,
tienduizend liter bier gedronken,
zo’n twintigduizend liter thee en koffie,
een keer of negenduizend klaargekomen,
driemaal een blinde helpen oversteken
– al spartelden ze heftig tegen.
Hans Plomp
NB Hans Plomp overleed op 6 augustus 2024. Hij was 80. Ik leerde hem kennen door het boek Uit Je Bol, dat hij samen met Gerben Hellinga schreef. Zie Wikipedia.
How beautiful your sandaled feet,
O prince’s daughter!
Your graceful legs are like jewels,
the work of an artist’s hands.
Your navel is a rounded goblet
that never lacks blended wine.
Your waist is a mound of wheat
encircled by lilies.
Your breasts are like two fawns,
like twin fawns of a gazelle.
Your neck is like an ivory tower.
Your eyes are the pools of Heshbon
by the gate of Bath Rabbim.
Your nose is like the tower of Lebanon
looking toward Damascus.
Your head crowns you like Mount Carmel.
Your hair is like royal tapestry;
the king is held captive by its tresses.
How beautiful you are and how pleasing,
my love, with your delights!
Your stature is like that of the palm,
and your breasts like clusters of fruit.
I said, “I will climb the palm tree;
I will take hold of its fruit.”
May your breasts
be like clusters of grapes on the vine,
the fragrance of your breath like apples,
and your mouth like the best wine.
Song of Songs 7: 1-9.
February 21, 2015 2024
Eros versus Thanatos
Exactly eight years ago today May Khoen passed away. For me she is still very much alive, on a day like this I feel her presence very strongly. In memory of Khoen, who was a very sensual and open minded person, I have included a small part of the biblical Song of Songs in this post.*1
The Song of songs, often also called the Song of Solomon, is an erotic poem. It is quite unique within the Hebrew Bible or Tanakh: it shows no interest in Law or Covenant, or in the God of Israel, nor does it teach or explore wisdom. Instead, it celebrates sexual love, with the voices of two lovers, praising each other, yearning for each other, and inviting each other to enjoy.*2
©Huub Drenth
*1 Visit my posts Getting to know May Khoen and A gravestone for our sister to learn more about May Khoen's life and death.
*2 Go to this site for the Song of songs, New International Version (NIV). Here you find the complete Chapter 7 of Song of Songs, read by David Suchet.
In the first years after May Khoen's death I often listened to the two-hours chant of this video. I was caught in a situation of deep grief and it gave me great comfort. The constant repetition of the words 'Nam myōhō renge kyō' in particular caused that effect, I think.
In august 2007, nine years before Khoen died, I spent a week at a Buddhist retreat in the Dordogne, named Plum Village. There every day I was woken up by the sound of a huge bell and by the morning prayer of a monk. I slept in a tent not far from the open bell tower where this daily ritual was performed, so the video also took me back to those wonderful and precious moments (the whole setting can be seen in the picture below).*1 HD
Nichiren Buddhism
When Tina Turner died at her home in Küsnacht, Switzerland, on May 24, 2023, at the age of 83, media headlines praised both her dynamism as a performer and her many career achievements. What many did not know is that for the past 50 years Tina had practiced (Soka Gakkai International) Nichiren Buddhism.
Tina’s Buddhist practice developed initially against the backdrop of her first marriage and continued throughout her solo career.*2 It provided inspiration for some of the final projects of her career (as for example the producing of this video).
Tina Turner was introduced to Nichiren Buddhism in 1973. It is based on the teachings of Nichiren, a Buddhist monk who lived during the 13th century in Japan. Central to Nichiren’s thought was the conviction that the Lotus Sūtra, a Mahayana Buddhist text, was the highest of all the Buddha’s teachings. Nichiren taught that chanting the title of this scripture in the form of the mantralike phrase 'Nam myōhō renge kyō' was the way for all people to reveal their inherent potential for awakening and attain buddhahood.
The Lotus Sūtra
The chant translates to somewhere between 'I devote myself to the Mystic Law of the Lotus Sūtra', or the more traditional 'to the Wonderful Dharma of the Lotus Flower Teaching'. The Lotus Sūtra is said to contain the last teachings put forth by the original Buddha before he died, and the core message taken from it is that every person can attain enlightenment, without restriction, in this lifetime. 'Myoho Renge Kyo' is the title of the Lotus Sūtra itself, and adding 'Nam' creates a mantra that, when chanted aloud, is said to invoke the entirety of the teachings within the sūtra.
Nam is a Sanskrit word, derived from 'namas' which is taken to express devotion. It’s the same root of the more familiar 'namaste', or 'I bow to the divinity within you'.
Myoho – translates roughly to 'wonderful law', 'mystic law', or the karmic law of cause and effect, which is considered by Buddhists to be the ultimate law of the universe.
Renge – translates to 'lotus'. The lotus flower seeds and blooms at the same time, representing the simultaneity of cause and effect – once a person has made a cause, the effect has already taken place (but might not manifest until later). The lotus flower also blooms in swampy waters, representing the potential for any person to attain enlightenment in the 'swamp' of human suffering (they can be seen in the first picture).
Kyo – translates to 'sūtra', 'teaching', or 'the voice of the Buddha'.
Spoken together, these words connect the chanter with the karmic law of the universe.
Sources: Ralph H. Craig III and Happy Chanter.
je zit achterop
dus zie je een rug
en niet wat er komt
als je dan roept:
zeg mij wat er is
zegt een stem:
de weg, kind, de weg
op een dag denk je
klaar, ik heb het gehad
met dat zicht van opzij
er is altijd wel iets
wat ik nog niet kan
nog lang niet weet
of beter niet zeg
mag ik nu het stuur
dan slingert het pad
en tingelt mijn bel
ik ga naar een plek
waar ik nooit ben geweest
en fiets ik verkeerd
is dat pech, maar niet erg
wat ik zie hou ik bij
een berg heeft een top
en de wereld krijgt mij
Woorden als dezeWaar geurde je toen naar, toen, het waseen woord dat er niet was, zomersneeuw, zweemvan lichtweefsel, mondstilte, honinggrasvandaag, najaar, in ons slordig beheerd paradijshoorde ik, afzijdig, tussen de wildgroeije pathetisch geblokkeerde zilver rinkelen
ik ziende taalde het doofste, witvlinders, leven
zo licht dat geen naam het kon dragen, en jij
bestond dit onteigend moment dat ik rilde
woorden als deze staan voorgoed roerloos, ik
bewoon ze, ook nu de wind opsteekt, oude
schaduwtakken breken en je het koud hebt -
Gerrit Kouwenaar
Uit de bundel Vallende stilte, 2008.
Canto III
I sat on the Dogana’s stepsFor the gondolas cost too much, that year,And there were not “those girls”, there was one face,And the Buccentoro twenty yards off, howling, “Stretti”,And the lit cross-beams, that year, in the Morosini,And peacocks in Koré’s house, or there may have been.Gods float in the azure air,Bright gods and Tuscan, back before dew was shed.Light: and the first light, before ever dew was fallen.Panisks, and from the oak, dryas,And from the apple, mælid,Through all the wood, and the leaves are full of voices,A-whisper, and the clouds bowe over the lake,And there are gods upon them,And in the water, the almond-white swimmers,The silvery water glazes the upturned nipple,As Poggio has remarked.Green veins in the turquoise,Or, the gray steps lead up under the cedars.My Cid rode up to Burgos,Up to the studded gate between two towers,Beat with his lance butt, and the child came out,Una niña de nueve años,To the little gallery over the gate, between the towers,Reading the writ, voce tinnula:That no man speak to, feed, help Ruy Diaz,On pain to have his heart out, set on a pike spikeAnd both his eyes torn out, and all his goods sequestered,“And here, Myo Cid, are the seals,The big seal and the writing.”And he came down from Bivar, Myo Cid,With no hawks left there on their perches,And no clothes there in the presses,And left his trunk with Raquel and Vidas,That big box of sand, with the pawn-brokers,To get pay for his menie;Breaking his way to Valencia.Ignez de Castro murdered, and a wallHere stripped, here made to stand.Drear waste, the pigment flakes from the stone,Or plaster flakes, Mantegna painted the wall.Silk tatters, “Nec Spe Nec Metu.”
Ezra Pound
Schilderij: Station of forgotten brides, Stanislav Plutenko.
Nec spe nec metu: zonder hoop noch vrees.
Troy
I'll remember itAnd Dublin in a rainstormAnd sitting in the long grass in summerKeeping warmI'll remember itEvery restless nightWe were so young then We thought that everythingWe could possibly do were the rightThen we movedStolen from our very eyes And I wondered where you went toTell me when did the light dieYou will riseYou'll returnThe phoenix from the flameYou will learn You will riseYou'll returnBeing what you areThere is no other TroyFor you to burnAnd I never meant to hurt youI swear I didn't mean Those things I saidI never meant to do that to youNext time I'll keep my hands to myself insteadOh, does she love youWhat do you want to do?Does she need you like I do?Do you love her?Is she good for you?Does she hold you like I do?Do you want me?Should I leave?I know you're always telling me That you love meJust sometimes I wonder If I should believeOh, I love youGod, I love youI'd kill a dragon for youI'll dieBut I will rise And I will returnThe Phoenix from the flameI have learnedI will riseAnd you'll see me returnBeing what I amThere is no other TroyFor me to burnAnd you should've left the light onYou should've left the light onThen I wouldn't have triedAnd you'd never have knownAnd I wouldn't have pulled you tighterNo I wouldn't have pulled you closeI wouldn't have screamedNo I can't let you goAnd the door wasn't closedNo I wouldn't have pulled you to meNo I wouldn't have kissed your faceYou wouldn't have begged me to hold you If we hadn't been there in the first placeOh but I know you wanted me to be there oh ohEvery look that you threw told me soBut you should've left the light onYou should've left the light onAnd the flames burned awayBut you're still spitting fireMake no difference what you sayYou're still a liarYou're still a liarYou're still a liar
Vanavond werd bekend dat Sinéad O'Connor is overleden. Ze was 56 jaar en had een bijzonder ingewikkeld leven achter de rug. Sinds haar 17-jarige zoon Shane in januari 2022 zelfmoord pleegde leefde ze naar eigen zeggen nog slechts als een 'ondood nachtdier'.*1 Het lied Troy uit 1987 gaat over een zeer traumatische gebeurtenis uit haar jeugd. Voor straf mocht ze van haar moeder het huis niet meer in, waardoor ze twee weken lang gedwongen was om in een schuurtje in de tuin te slapen. Als 's avonds door haar moeder het licht binnen werd uitgedaan wist ze dat ze opnieuw een angstige nacht tegemoetging.
©Huub Drenth
*1 Sinéad O'Conner stierf een natuurlijke dood, ten gevolge van longproblemen.
Zie ook mijn post van 17 december 2022.
Terug
Vannacht reed ik met je naar wat je zei,
je zat voorop en riep wat je bedoelde.
Wij stopten bij de horizon, daar bloeiden
achter de lage dijk de sterrenvelden.
Toen kwamen kleine dieren uit de greppel
de steil opsprongen tussen jou en mij,
die aten van ons goed en met hun hoeven
verschrikkelijk tegen onze levens sloegen.
Wij veegden elkaar schoon en liepen verder:
kronen zouden wij vlechten; maar er kwam
wind over ijs en water aan geblazen
die ons naar huis en naar gebrek meenam.
Eva Gerlach
Zie ook mijn post van 15 juli 2019.
zicht
ik leef van wat tot mij komt
van wat mij door goden wordt toegemeten
achteloos en onverschillig
in een nachtelijke woestijn wacht ik
op welke meteoriet mij zal gaan raken
welke streep van licht
aanvankelijk was er alleen maar stilte
slechts mijn ademhaling viel te horen
tot een hagedis mij beet
als reptiel kan ik waarnemen met mijn huid
zelfs in het absolute zwart
in wat nooit licht gezien heeft
De GidsEr is momenteel een wereldwijde revival gaande op het vlak van zowel de spirituele als psychotherapeutische toepassingen van psychedelica (en andere psychoactieve middelen). En dan doel ik met name op ayahuasca, psilocybine, LSD en MDMA. Samen met het digitale periodiek DIG haakte Nederlands oudste literaire tijdschrift De Gids aan bij deze psychedelische renaissance en wijdde er in april jl. een themanummer aan.*1 Ook ik had een gedicht ingezonden maar achteraf was ik blij dat het niet geplaatst was, aangezien ik al vrij snel tot de conclusie kwam dat het, qua essentie, voorbijging aan wat ik eigenlijk voor ogen had gehad.
Over de uiteindelijke versie die ik hier vandaag publiceer ben ik zeer tevreden, zeker wat de compactheid ervan betreft. Het vormt een neerslag van de ervaringen die ik rond de eeuwwisseling opdeed met psilocybine, de werkzame stof in paddo's, en ayahuasca, een hallucinogeen brouwsel afkomstig uit het Amazonegebied waarvan DMT het psychoactieve bestanddeel vormt. Het betreft hier een periode in mijn leven waarin ik hevig op zoek was naar antwoorden op existentiële vragen; en veel van die antwoorden, of beter gezegd: inzichten, mede door deze 'plantmiddelen', uiteindelijk ook kreeg. Mijn psychedelische ontmoeting met de hagedis, waar ik in het gedicht op cryptische wijze aan refereer, markeert voor mij dat kantelmoment. Daarna brak er een nieuwe fase in mijn leven aan, maar dat realiseerde ik me natuurlijk pas veel later.
Met sommige 'medereizigers' tijdens die ontdekkingstocht in de diepste lagen van de ziel - de meesten waren academisch geschoold, er zat zelfs een psychiater uit Zeeland bij - heb ik ook nu nog wel eens contact.*2 We waren onze tijd ver vooruit, dat besef groeit nog steeds. May Khoen steunde me in dit alles door dik en dun, ging ook vaak mee naar Amsterdam (daar vonden de nachtelijke ayahuasca-sessies plaats, Khoen verbleef dan in een hotel), hoewel ze nooit zelf de sprong in het diepe wilde wagen, omdat ze bang was door een leger van monsters en demonen verzwolgen te zullen worden. Wat, gezien haar ingewikkelde verleden (en Chinees-Indische bijgelovigheid), inderdaad ook zomaar had gekund.
©Huub Drenth
*1 Themanummer good trip bad trip (klik op de afbeelding daar).
*2 Ook op het theoretische vlak was ik, wat dit onderwerp betreft, goed onderlegd, met name als het ging om de cultureel antropologische en transpersoonlijke aspecten ervan. Op die terreinen had ik me onder andere verdiept in het werk van Michael Harner en Stanislav Grof, beiden toonaangevende pioniers op het gebied van psychedelica. Praktische informatie over hallucinogene middelen was trouwens ook in ruime mate beschikbaar in bepaalde boekhandels, ontdekte ik al snel.
Eind 2002 nam ik deel aan de derde internationale Psychoactivity Conference in Amsterdam waar ik voor het eerst kennismaakte met het rituele gebruik van ayahuasca. Ayahuasca was het thema van die conferentie. Ik werd eveneens lid van MAPS, een Amerikaanse non-profit organisatie die zich ten doel stelt om het met psychedelica behandelen van depressies en psychische trauma's een groter maatschappelijk draagvlak te geven, vooral door het stimuleren en financieren van wetenschappelijk onderzoek. Een streven dat momenteel in tal van landen vruchten af begint te werpen.
Schilderij: Das Balkonzimmer, Adolph Menzel, 1845.
1. The Burial of the Dead
April is the cruellest month, breedingLilacs out of the dead land, mixingMemory and desire, stirringDull roots with spring rain.Winter kept us warm, coveringEarth in forgetful snow, feedingA little life with dried tubers.Summer surprised us, coming over the StarnbergerseeWith a shower of rain; we stopped in the colonnade,And went on in sunlight, into the Hofgarten,And drank coffee, and talked for an hour.Bin gar keine Russin, stamm’ aus Litauen, echt deutsch.And when we were children, staying at the archduke’s,My cousin’s, he took me out on a sled,And I was frightened. He said, Marie,Marie, hold on tight. And down we went.In the mountains, there you feel free.I read, much of the night, and go south in the winter.What are the roots that clutch, what branches growOut of this stony rubbish? Son of man,You cannot say, or guess, for you know onlyA heap of broken images, where the sun beats,And the dead tree gives no shelter, the cricket no relief,And the dry stone no sound of water. OnlyThere is shadow under this red rock,(Come in under the shadow of this red rock),And I will show you something different from eitherYour shadow at morning striding behind youOr your shadow at evening rising to meet you;I will show you fear in a handful of dust.Frisch weht der WindDer Heimat zuMein Irisch Kind,Wo weilest du?‘You gave me hyacinths first a year ago;‘They called me the hyacinth girl.’—Yet when we came back, late, from the Hyacinth garden,Your arms full, and your hair wet, I could notSpeak, and my eyes failed, I was neitherLiving nor dead, and I knew nothing,Looking into the heart of light, the silence.Öd’ und leer das Meer.Madame Sosostris, famous clairvoyante,Had a bad cold, neverthelessIs known to be the wisest woman in Europe,With a wicked pack of cards. Here, said she,Is your card, the drowned Phoenician Sailor,(Those are pearls that were his eyes. Look!)Here is Belladonna, the Lady of the Rocks,The lady of situations.Here is the man with three staves, and here the Wheel,And here is the one-eyed merchant, and this card,Which is blank, is something he carries on his back,Which I am forbidden to see. I do not findThe Hanged Man. Fear death by water.I see crowds of people, walking round in a ring.Thank you. If you see dear Mrs. Equitone,Tell her I bring the horoscope myself:One must be so careful these days.Unreal City,Under the brown fog of a winter dawn,A crowd flowed over London Bridge, so many,I had not thought death had undone so many.Sighs, short and infrequent, were exhaled,And each man fixed his eyes before his feet.Flowed up the hill and down King William Street,To where Saint Mary Woolnoth kept the hoursWith a dead sound on the final stroke of nine.There I saw one I knew, and stopped him, crying: 'Stetson!‘You who were with me in the ships at Mylae!‘That corpse you planted last year in your garden,‘Has it begun to sprout? Will it bloom this year?‘Or has the sudden frost disturbed its bed?‘Oh keep the Dog far hence, that’s friend to men,‘Or with his nails he’ll dig it up again!‘You! hypocrite lecteur!—mon semblable,—mon frère!”T.S. Eliot, The Waste Land
Lente
Het is weliswaar 10 april maar het wil nog steeds niet echt lente worden. In het oosten van Oekraïne is inmiddels al een tijd een loopgravenoorlog gaande, net zoals honderd jaar geleden in Noord-Frankrijk het geval was. Talloze soldaten sneuvelen daar, vooral aan Russische zijde. Binnenkort lanceert Oekraïne vermoedelijk het langverwachte 'lenteoffensief', dat voor een beslissende doorbraak moet gaan zorgen. Misschien zijn er daarna onderhandelingen mogelijk. Na de Eerste Wereldoorlog verkeerde heel Europa in een staat van ellende, chaos en ontreddering, in Rusland en Oekraïne zal dat waarschijnlijk niet anders zijn. Veel echtgenoten, vaders en zonen zullen immers nooit meer thuiskomen, om maar niet te spreken van de vele oorlogsmisdaden die door de Russen jegens de Oekraïense burgerbevolking zijn gepleegd. Het verwoeste landschap van Oekraïne zal nooit meer hetzelfde zijn en in de toekomst zullen nog vele generaties Oekraïeners met de psychische gevolgen van de oorlog te kampen krijgen. 'The Waste Land', zo noemde de Amerikaanse dichter T.S. Eliot een eeuw geleden dat landschap en die mentale staat van zijn.
T. S. Eliot
Thomas Stearns Eliot (1888-1965) schreef The Waste Land in het begin van de jaren twintig van de vorige eeuw. Aanvankelijk had het gedicht ongeveer duizend versregels maar in 1922 kortte hij het, samen met zijn vriend Ezra Pound, in tot iets minder dan de helft van dat aantal. Later dat jaar werd het gepubliceerd in literaire tijdschriften in Groot-Brittannië en de Verenigde Staten, waarna het vrijwel onmiddellijk, door zowel de inhoud als de structuur, als een belangrijk modernistisch werk werd beschouwd. Ik herinner me nog goed hoezeer ik ervan onder de indruk was toen ik het voor de eerste keer las. Beter gezegd: ik was verbijsterd! Het was dezelfde soort sensatie als die ik ervoer toen ik Honger, uit 1890, van Knut Hamsun ontdekte.
Het gedicht bestaat uit vijf delen, The Burial of the Dead vormt daarvan het eerste deel. De aanhef "April is the cruellest month" is meteen de bekendste zin van het werk, die de opvatting weergeeft dat april weliswaar de eerste maand van de lente is maar dat de natuur, ondanks een groen sprietje her en der, dan nog vrijwel even kaal en desolaat is als in de winter, terwijl bovendien overal onder de gesmolten sneeuw dode resten van de vorige herfst tevoorschijn komen. De titel van het gedicht, Het Barre Land, verwijst onmiskenbaar naar de Graal-legende - het verhaal van Parcival - waarin de Visserkoning, de laatste beschermer van de Heilige Graal, 'de gewonde, onvruchtbare, koning van het Barre Land' wordt genoemd.*1
De Visserkoning.
Marie
Dorheid en vruchtbaarheid symboliseren dood en leven. Maar de komst van de lente is in dit gedicht allesbehalve een vreugdevolle gebeurtenis, aangezien dan het dode en verrotte verleden vanonder de smeltende sneeuw tevoorschijn komt. Het van cultuurpessimisme doortrokken gedicht is een paar jaar na de Eerste Wereldoorlog geschreven en aan de verschrikkingen en nasleep van die slachtpartij wordt voortdurend gerefereerd.
De persoon van Marie, de verteller van de eerste strofe van The Burial of the Dead, is ongetwijfeld geïnspireerd op Marie Louise Elisabeth Mendel, barones von Wallersee (1858-1940), een nichtje van zowel keizerin Elisabeth van Oostenrijk (Sisi) als van koning Ludwig II van Beieren (bijgenaamd de 'Sprookjeskoning'). Bekend is dat Eliot uitvoerig met haar heeft gesproken over haar oom Ludwig, die vrijwel zeker ook model stond voor 'de neef' met wie de Marie van het gedicht ooit een afdaling op een slee maakte. Die gebeurtenis wordt namelijk ook beschreven in de memoires die Marie von Wallersee, onder de titel My Past, in 1913 (in Londen) liet verschijnen. In dat boek doet ze onder andere uit de doeken wat precies haar rol in het Mayerling-drama is geweest. Dan hebben we het over de zelfmoord die haar neef Rudolf, aartshertog van Oostenrijk en kroonprins van Oostenrijk-Hongarije, in januari 1889, samen met zijn 17-jarige maïtresse barones Marie von Vetsera, pleegde.*2
Marie von Wallersee, omstreeks 1876.
Ineenstorting
In wezen staat het personage Marie symbool voor de politieke en maatschappelijke verhoudingen zoals die op het Europese continent bestonden voordat in 1914 de oorlog uitbrak. Structuren waarvan na het bloederige conflict vrijwel niets meer over was, al helemaal niet op het geopolitieke vlak; de eens zo machtige Europese keizerrijken bestonden na 1918 immers niet meer, evenmin als het Ottomaanse Rijk. De negentiende eeuw, die feitelijk in 1789 begon met het uitbreken van de Franse Revolutie, was dus voorgoed voorbij. In haar persoonlijke leven maakte Marie von Wallersee, toen ze eenmaal tot zondebok van de tragedie in jachtslot Mayerling was gemaakt, ook een dergelijk razendsnel verlies van status, macht, rijkdom en privileges mee.
©Huub Drenth
*1 The Fisher King is a figure in Arthurian legend, the last in a long line of British kings tasked with guarding the Holy Grail. The Fisher King is both the protector and physical embodiment of his lands, but a wound renders him infertile and his kingdom barren. Unable to walk or ride a horse, he is sometimes depicted as spending his time fishing while he awaits a "chosen one" who can heal him. Versions of the story vary widely, but the Fisher King is typically depicted as being wounded in the groin, legs, or thigh. The healing of these wounds always depends upon the completion of a hero-knight's task (Wikipedia).
*2 Uiteindelijk zou Marie Mendel/von Wallersee/Larisch straatarm sterven, luister hier naar meer details over haar zeer dramatisch verlopen leven. Voor haar boek My Past gebruikte ze het pseudoniem gravin Marie Larisch, een titel en naam die ze ontleende aan die van haar eerste echtgenoot, de homoseksuele graaf Georg Larisch-Moennich, aan wie ze door haar tante (Sisi) uitgehuwelijkt was. Tijdens haar huwelijk met hem kreeg ze vijf kinderen maar alleen van de eerste twee was hij de biologische vader. In 1896 liet hij zich van haar scheiden, waarna ze nog twee keer zou huwen. In 1899 kreeg ze nog een kind.
The Burial of the Dead wordt voorgedragen door Johannes A. Niederhauser, een filosoof die in 2018 aan de Univerisiteit van Warwick promoveerde op de betekenis van het fenomeen van de dood in de filosofie van Heidegger.
