The last well builder

 

 

 

 

Georg Stadler

This wonderful documentary, made in 1998 by Benedikt Kuby, tells the story of a craft and a way of life that no longer exist. I came across the video by chance and was immediately fascinated.

Around 70 years ago, turning on a tap and getting fresh running water was not something people could take for granted. In rural or remote areas, electricity was unreliable, and centralized water systems were nonexistent. At that time, the work of well builders was in high demand. Although the trade still exists, it has changed dramatically. Nowadays the work is generally carried out using modern drilling methodes.

Georg Stadler, from Lower Bavaria, was one of the last well builders to master the old techniques. He knew how to construct a traditional wooden bucket elevator entirely by hand. Yet he never began a job without first consulting a water diviner. Choosing the right place to dig was one of the biggest challenges for well builders.

Georg Stadler was born in 1927 and passed away in 2021. He lived in Arnstorf, Niederbayern, Deutschland. Sein Beruf war Brunnenbauer.


HD

  

Tumult vanwege het zoutpad

 

 

 

Corticobasale degeneratie

De in opspraak geraakte Britse bestseller-auteur Raynor Winn noemt de beschuldigingen aan haar adres "oneerlijk" en "zeer misleidend". Ze reageert hiermee op een artikel in The Observer van afgelopen weekend waarin onderzoeksjournalist Chloe Hadjimatheou beweert dat Winn delen van haar 'waargebeurde' boek Het zoutpad zou hebben verzonnen.*1

Het zoutpad vertelt het verhaal van Raynor Winn en haar man Moth. Door een verkeerde investering van hun geld (door Moth) verliezen ze in 2013 hun huis en raken ze dakloos. Tot overmaat van ramp krijgt Moth te horen dat hij ongeneeslijk ziek is. Hij lijdt aan een zeldzame hersenaandoening, corticobasale degeneratie (CBD) genaamd, hetgeen impliceert dat hij niet lang meer te leven heeft. Het stel besluit het beroemde South West Coast Path - beter bekend als 'The Salt Path' - te gaan wandelen, een tocht van duizend kilometer langs de Engelse zuidkust. Tijdens die zware onderneming blijkt het lopen in de ruige natuur een heilzaam effect te hebben op de slechte gezondheid van Moth.

Het boek verscheen in 2018 en was meteen een groot succes: meer dan twee miljoen exemplaren werden ervan verkocht. De verfilming van het verhaal is sinds mei van dit jaar ook in de Nederlandse bioscopen te zien (zie trailer).

 

Raynor en Moth Winn.

Verduistering en leugens

Dit weekend onthulde The Observer echter dat bepaalde gebeurtenissen in het boek waarschijnlijk heel anders zijn verlopen dan Winn heeft doen voorkomen. Het verhaal over de verkeerde investering, waardoor zij en haar man dakloos werden, raakt volgens de krant kant nog wal. In werkelijkheid zou het stel hun huis op het platteland van Wales zijn kwijtgeraakt nadat Raynor Winn zo'n 64.000 Britse pond van haar werkgever - ze deed de boekhouding van een klein makelaarskantoor - had verduisterd. Om die schuld terug te betalen leende het echtpaar vervolgens 100.000 pond, met hun huis als onderpand. Daarmee wisten ze een rechtzaak te voorkomen. Toen die lening niet terugbetaald kon worden werd er op het pand en de grond beslag gelegd.

Daarnaast bestaan er binnen de medische wetenschap grote twijfels over de spectaculaire kentering die zich voordeed in het ziekteproces van Moth. Journalist Chloe Hadjimatheou sprak hierover met negen neurologen en allemaal achtten zij een dergelijke omslag zeer onwaarschijnlijk, aangezien CBD een degeneratieve aandoening met een relatief snel verloop is. Ook zouden Raynor Winn en haar man in werkelijkheid Sally en Timothy Walker heten, hetgeen impliceert dat Winn haar 'memoir' onder een pseudoniem gepubliceerd heeft.*2 De bewering dat het stel dakloos raakte is volgens de krant ook niet geheel juist, op het moment van hun uitzetting bleken de Winns namelijk ook nog een huis in Frankrijk te bezitten.

Op haar website weerspreekt Winn de beschuldigingen. Ze benadrukt dat het boek alleen de periode van hun tocht beschrijft en geen volledig levensverhaal is. Ze zegt dat haar man daadwerkelijk met CBD is gediagnosticeerd en heeft daar medische attesten van gepubliceerd (in zijn geval zou het om een atypische vorm van de aandoening gaan). De naam Winn is haar meisjesnaam en Walker is de achternaam van haar man, schrijft ze. En het huis in Frankrijk zou volgens haar niet meer dan een onverkoopbare ruïne zijn.

 

Het vakantiehuis van de Winns/Walkers in Frankrijk.

So what?

Ik heb zowel het boek gelezen als de film gezien en beide vond ik zonder meer de moeite waard. Dat Raynor Winn her en der misschien wat met de waarheid gesjoemeld heeft doet daar achteraf niets aan af, ik voel me absoluut niet bedrogen. Ik dacht altijd dat alleen Scandinavische schrijvers in staat waren om met taal de natuur op een indringende en waarheidsgetrouwe manier weer te geven, maar dat blijkt dus allesbehalve het geval te zijn. Ook Raynor Winn mag zich, wat mij betreft, in dat rijtje scharen. Want dat ze goed kan schrijven staat buiten kijf en daar gaat het om. Wat mij betreft, althans. Helaas komt dat aspect veel te weinig aan bod in de controverse die over haar boek ontstaan is. Afgezien van dat: elke schrijver buigt de waarheid naar zichzelf toe, schrijvers van 'memoirs' vormen daarop geen uitzondering.

Ik heb zelf vaak met zware bepakking door ruige landschappen gelopen - onder andere in Lapland - en het kostte me geen enkele moeite om me in Raynors weergave van de tocht over het Zoutpad in te leven. Het bracht allerlei herinneringen naar boven, zowel aangename als bittere. Bovendien vond ik dat het boek op een zeer integere manier verfilmd was, iets wat je ook niet vaak ziet. Met andere woorden: ik ben geneigd om de kant van Raynor Winn te kiezen, ondanks de stomme fouten die ze wellicht gemaakt heeft. Dat het boek een bestseller zou worden kon zij vooraf immers ook niet weten. En dat wanhopige lieden Het zoutpad als een zelfhulpboek zouden gaan beschouwen valt haar evenmin te verwijten. Over de beschamende en desastreuze Brexit-leugens van Boris Johnson praten ze in het VK liever niet, misschien zouden ze het daar eens over moeten gaan hebben, in plaats van zich met dit soort idiote heksenjachten bezig te houden.

Tot zover mijn mening over deze kwestie. Verder laat ik de discussie graag over aan de diverse advocaten en de media. En aan Raynor Winn zelf, natuurlijk.*3


©Huub Drenth

 

 

*1 The Salt Path lies, streamed by The Observer (YouTube).

*2 Met de Engelse term memoir wordt een boek aangeduid waarin herinneringen aan gebeurtenissen worden beschreven die de auteur zelf heeft meegemaakt. Belangrijk om te realiseren is dat het persoonlijke ervaringen zijn die vanuit het perspectief van de schrijver of schrijfster worden beschreven en daardoor uiteraard subjectief zijn. De verschillen tussen een memoir en een autobiografie zijn niet zo heel erg groot, met dien verstande dat bij een autobiografie over het algemeen een hele levensloop wordt beschreven en een memoir vaak maar een gedeelte van het leven of een selectie van gebeurtenissen en ervaringen omvat.

*3 Lees ook dit artikel in NRC.
 

Hantavirus and heart disease

 

 

March 7, 2025.

 

What the investigations revealed

AP, February 28, 2025. Oscar-winner Gene Hackman, his wife and one of their dogs were apparently dead for some time before a maintenance worker discovered their bodies at the couple’s home in Santa Fe, New Mexico, investigators said.

The bodies were found Wednesday. Denise Avila, a sheriff’s office spokesperson, said there was no indication they had been shot or had any wounds that would indicate foul play. But Santa Fe County Sheriff’s Office detectives wrote in a search warrant affidavit investigators thought the deaths were “suspicious enough in nature to require a thorough search and investigation.”

“There was no indication of a struggle,” Santa Fe County Sheriff Adan Mendoza said, “no indication of anything that was missing from the home or disturbed, for that would be indication that there was a crime that had occurred.”

Results of autopsies conducted on both bodies are not available yet, sheriff’s officials said, noting that carbon monoxide and toxicology test results are pending.

The Independent, March 1, 2025. At a press conference at the Santa Fe County Sheriff’s Office on Friday afternoon, Sheriff Adan Mendoza announced that an investigation by Dr Heather Jarrell, New Mexico's Chief Medical Investigator, had revealed that Hackman’s pacemaker had stopped 10 days before his body was found. "An initial interrogation was conducted of Mr Hackman's pacemaker. This revealed that his last event was recorded on February 17, 2025. I was advised that a more thorough investigation will be completed," said Mendoza. Asked if that meant Hackman had died that day, he responded: "According to the pathologist I think that is a very good assumption, that that was his last day of life." He also confirmed that both Hackman and Arakawa had tested negative for carbon monoxide.

 

Sheriff Adan Mendoza and Dr. Heather Jarrell.

AP, March 8, 2025. Forensic experts came to a heartrending conclusion Friday about the manner of death for actor Gene Hackman: he died of heart disease with complications from Alzheimer’s disease on an empty stomach a week after a rare, rodent-borne disease took the life of his wife at their home in Santa Fe.

The partially mummified remains of Hackman, 95, and Betsy Arakawa, 65, were discovered Feb. 26 when maintenance and security workers showed up at the home and alerted police.

Authorities unraveled the mysterious circumstances and revealed that Arakawa likely died Feb. 11 at home from hantavirus pulmonary syndrome, a rare but potentially fatal disease spread by infected rodent droppings.

Hackman, in the advanced stages of Alzheimer’s, apparently was unaware that his wife was dead.

“He was in a very poor state of health. He had significant heart disease, and I think ultimately that’s what resulted in his death,” chief medical investigator Dr. Heather Jarrell said. “It’s quite possible he was not aware she was deceased.”

Both deaths were ruled to be from natural causes.

CNN, March 8, 2025. While investigators are confident that they have determined what happened in the deaths of Gene Hackman and Betsy Arakawa, the investigation will remain open until a few more “loopholes” are finalized, the Santa Fe County sheriff said.

This includes what was on Hackman and Arakawa’s cellphones and the necropsy results to determine how their dog died, Sheriff Adan Mendoza said at a news conference on Friday.

“But you know, I think it’s … I think we’re pretty close to the timeline, and with the information that Dr. Jarrell provided,” he said, referring to Dr. Heather Jarrell, the chief medical investigator at New Mexico Office of the Medical Investigator.

 

  

Gene Hackman and wife found dead

 

No indication of foul play

Oscar-winning actor Gene Hackman has died at the age of 95. In a statement to the Santa Fe New Mexican, County Sheriff Adan Mendoza said Hackman and his wife, former classical pianist Betsy Arakawa, along with one of their three dogs, were found dead on Wednesday afternoon in their home in the Santa Fe Summit community northeast of the city.

The newspaper quoted the police department saying: “We can confirm that both Gene Hackman and his wife were found deceased Wednesday.” The Press Association confirmed there is an “active investigation’’ into the deaths. Sheriff Mendoza said there was no immediate indication of foul play. He did not provide a cause of death or say when the couple might have died.

Hackman had lived in Santa Fe, New Mexico, since the 1980s and married Arakawa, born in Hawaii in the early '60s, in 1991, after meeting her a few years earlier in the Californian gym where she part-time worked. Little is known of Arakawa’s later career as a musician, although in 2014 Hackman praised her “unwavering, specific read-throughs” of the western novels he later took to authoring.

Hackman enjoyed a 40-year career in film, including Academy Award winning performances in The French Connection (1972) and Unforgiven (1993), before he retired in 2004. He achieved success relatively late, breaking through in his 30s and going on to embody the antiheroic mien of 1970s Hollywood.


Source: The Guardian

Gene and Betsy Hackman.

 

More information about the causes of death of Gene Hackman and his wife Betsy Arakawa can be found in my post of March 9, 2025.

 

Bach, Tarkovski en Kouwenaar

 

 

 

Woorden als deze

Waar geurde je toen naar, toen, het was

een woord dat er niet was, zomersneeuw, zweem

van lichtweefsel, mondstilte, honinggras

vandaag, najaar, in ons slordig beheerd paradijs

hoorde ik, afzijdig, tussen de wildgroei

je pathetisch geblokkeerde zilver rinkelen

ik ziende taalde het doofste, witvlinders, leven
zo licht dat geen naam het kon dragen, en jij
bestond dit onteigend moment dat ik rilde

woorden als deze staan voorgoed roerloos, ik
bewoon ze, ook nu de wind opsteekt, oude
schaduwtakken breken en je het koud hebt -


Gerrit Kouwenaar

 

                    Uit de bundel Vallende stilte, 2008.

Vasyl Stus ~ The path submerges in...

 

 

 

The path submerges in the dark of sleep.
The waters of bitter oblivion reach ever
higher. And ever closer is the edge.
I gaze into the emptiness of days and years —
and wonder: where is that borderland
that brings the severed soul back
to the primordial. To the vale of pleasures
heralded by the years of youth.
Quo vadis? The disobedient step
became itself in this unceasing walk,
and you are only following its trace.
The frail ribbon of the years grows thinner,
just like your shadow coming forth to meet you
and hypnotizing you... Your road has ultimately
ended. The darkness. The abyss. The edge.
So step beyond the verge. We cannot live
with this uncertainty. Between. By just half a step.
As if the foot was raised and paused,
and then it froze. A half-desire
cut off by semi-hesitation. Extensive borderlands
conceal themselves behind the hills of anguish —
the daring aims of space can’t see them.
Oh, what if that edge could know
that we are fractured! What does it take
for a mountain to become a mountain? What if we
could move these borderlands of time,
these borderlands of lingering
when the withered figures of desire,
these storms of passion, now reduced to ashes,
have fallen suddenly on us.

                                              Vasyl Stus

 

Vasyl Stus (1938–1985) was a poet, translator, and literary critic, widely regarded as one of the foremost authors in the Ukrainian language. He is renowned for his acutely tragic philosophical poems, complex imagery, and frequent use of rare words and self-invented neologisms. Although very few of his literary works dealt with political issues, he was repressed for his support of the Ukrainian dissident movement and for his criticism of the Soviet Union’s colonial Russianization policies that sought to eliminate the national identity of Ukrainians. Stus spent many years of his life in detention. The KGB often confiscated the manuscripts of his—mostly nonpolitical—poems and translations (including Rilke, Goethe, and Kipling), many of which were destroyed and lost to posterity.

In 1972, Stus was sentenced to five years of imprisonment and three years of exile. He served his sentence in Russia: in Mordovian forced labor camps and in a village in the Magadan oblast. In 1979, Stus returned to Kyiv, but in 1980, he was arrested again. Stus received ten years of imprisonment and five years of exile for “anti-Soviet activity” and was transported to a forced labor camp in the Perm oblast, Russia. He declared hunger strikes several times. In 1983, Stus was put into solitary confinement for a year. In September 1985, after a week in a cold, unheated punishment cell, Vasyl Stus died, under unclear circumstances (source: Poetry International).

HD

 

Vasyl Stus in Magadan.

Poem: The path submerges in the dark of sleep (fragment)
Translation from Ukranian: Bohdan Tokarsky

Film: Regen (Rain) by Joris Ivens (1929)
Music: Ezio Bosso - Rain, In Your Black Eyes

https://www.facebook.com/UkrainianInstitute.London/videos/the-path-submerges-in-the-dark-of-sleep/858117911324180/

Elyseïsche velden

In de weilanden bij Juliánov
lagen we vaak nog als de avond viel,
wanneer de stad al in de schemering verzonk
en in de dode arm van de Sitava
het geweeklaag van de kikkers klonk.

Eens kwam er een jonge zigeunerin bij ons zitten.
Met haar bloes half open
las ze ons de hand.
Tegen Halas zei ze:
jij haalt de vijftig niet.
Daarna tegen Artus Cernik:
jij overleeft haar maar heel kort.
Ik wilde mijn toekomst niet weten,
ik was bang.

Met geweld pakte ze mijn hand
en riep toen kwaad:
jou wacht een lang leven, vriend!
Het klonk als een bedreiging.

 

 Jaroslav Seifert
fragment uit De pestzuil

 

Vandaag

precies zes jaar geleden overleed May Khoen. 's Ochtends leefde ze nog en 's avonds was ze dood. Tijd en plaats zijn onbekend, zei mijn vader altijd als hij het over zijn naderende einde had, maar in Khoen's geval ging dit niet op. Zij kende exact het tijdstip en de locatie, die had ze immers zelf bepaald. Het klinkt misschien vreemd maar sindsdien ben ik niet zo bang meer voor de dood. Veel minder dan eerst, in elk geval. Waarschijnlijk omdat ik ervaren heb dat de dood ook verlossing kan brengen en dus niet per se een vijand is.

Onlangs ontdekte ik het werk van de Tsjechische dichter en Nobelprijswinnaar Jaroslav Seifert (1901-1986). Een buurman maakte me op hem attent. Nostalgie, erotiek, geweld en dood vormen belangrijke thema's in Seiferts werk, evenals waarheidsliefde. Een van zijn bekendste publicaties heet De Pestzuil, een omvangrijke verzameling gedichten die tot stand kwam in de jaren na de Praagse Lente van 1968 en voor het eerst, illegaal, uitgegeven werd in 1973.

Pas met het klimmen der jaren leerde ik
houden van de stilte.
Soms is ze spannender dan muziek.
In de stilte zie je opgewonden tekens
en op de kruiswegen van je geheugen
vang je namen op,
die de tijd probeerde te wurgen.

's Avonds luister ik in de kruinen van bomen
vaak naar de harten van vogels.
En ooit hoorde ik op het kerkhof
een doodskist barsten.

fragment uit De pestzuil

Reeën

In de video is het einde van Andrej Tarkovski's film De Spiegel te zien. De scenes spelen zich af op dezelfde plek als waar de film begon (zie mijn post van 28 januari jl.), alleen geeft het element 'tijd' er nu een totaal andere dimensie aan. Hetzelfde geldt voor de identiteit van de hoofdpersonen, dus de moeder, de twee kinderen en de vader. Niets is nog duidelijk, zelfs niet wie, of wat, iedereen precies is. En dat is best wel intrigerend want uit eigen ervaring weet ik inmiddels dat het in elkaar vervloeien van allerlei herinneringen, evenals het snel vervagen van het gevoel van identiteit, exact datgene is wat iemand overkomt die in een diepgaand rouwproces verwikkeld is.

Ooit verbleef ik met Khoen een paar dagen in een klein hutje aan de rand van een donker Zweeds naaldbos (klik op de afbeelding). Zij had dat onderkomen uitgekozen, via internet. Het was ver van de bewoonde wereld en er ontbrak elke vorm van comfort. Zo wilde ze het graag op dat moment en ze was dan ook razend enthousiast. Ons uitzicht leek heel sterk op het landschap in de allerlaatste beelden van de film: een soort weide met in de verte wederom de contouren van een bos. In de ochtend- en avondschemering kon je er reeën zien grazen. Heel vredig, in alle rust en stilte.

Ik stel me zo voor dat ze daar nu is...


©Huub Drenth

 

De spiegel - Andrej Tarkovski

 

 

Herinneringen

Eergisteren keek ik naar De spiegel van Andrej Tarkovski, de enige film uit zijn oeuvre die ik nog nooit gezien had.*1 Ik ben er nog steeds zwaar van onder de indruk en dat zal waarschijnlijk ook nog wel even zo blijven. De film is als een gedicht, niet zozeer in woorden maar direct in beelden. Tijd en herinneringen slepen je mee, naar de verste uithoeken van je eigen ziel, als in een lange onbestemde droom of een bizarre psychedelische trip. Terwijl je ernaar kijkt is het onmogelijk om te duiden wat je precies ziet of meemaakt, tegelijkertijd komen de beelden je voortdurend heel bekend voor en heb je het gevoel dat er, ondanks de chaos, wel degelijk sprake van een samenhangend geheel is. Voor mij, die voortdurend overgeleverd is aan herinneringen aan May Khoen, vormde De spiegel (Зеркало, Zerkalo) dan ook een wereld van associaties en herkenning.

De film stamt uit 1975, dus nog uit het Sovjet-tijdperk, maar dat is eigenlijk nergens aan te merken. Tarkovski (1932-1986) was als mens en kunstenaar zeer integer en eigenzinnig waardoor hij, net als zijn beroemde landgenoot Joseph Brodsky, de dichter, niet anders kon dan voortdurend zijn eigen intuïtie volgen. Een eigenschap waardoor hij regelmatig met tegenwerking van de Sovjet-autoriteiten te maken kreeg, omdat zijn films niet een 'waarheidsgetrouw' beeld van (de geschiedenis van) de communistische heilstaat zouden geven. In eigen land werd hij (op last van het regime) verguisd, terwijl hij in het buitenland de ene belangrijke filmprijs na de andere in de wacht sleepte. Dit was dan ook de reden dat hij in 1979 Rusland verliet en zijn laatste twee films, Nostalghia en Offret (Het offer), in respectievelijk Italië en Zweden maakte.

 

May Khoen, Venetië 1979.

Waarheid

Elke kunstenaar die concessies aan de eigen innerlijke waarheid doet is voor altijd verloren, die stellige mening was Tarkovski toegedaan. Ik denk dat hij daarmee eigenlijk ieder mens bedoelde, dus iedereen die verzaakt aan de stem van zijn geweten of de roep van de ziel en die een leven leidt dat in wezen niet het zijne of het hare is. In zijn boek Sculpting in time zegt hij daarover het volgende:

If you throw even a cursory glance into the past, at the life which lies behind you, not even recalling its most vivid moments, you are struck every time by the singularity of the events in which you took part, the unique individuality of the characters whom you met. This singularity is like the dominant note of every moment of existence; in each moment of life, the life principle itself is unique. The artist therefore tries to grasp that principle and make it incarnate, new each time; and each time he hopes, though in vain, to achieve an exhaustive image of the Truth of human existence. The quality of beauty is in the truth of life, newly assimilated and imparted by the artist, in fidelity to his personal vision.
Anyone at all subtle will always distinguish in people's behaviour truth from fabrication, sincerity from pretence, integrity from affectation. From experience of life a kind of filter grows up in the perception, to stop us giving credence to phenomena in which the structural pattern is broken—whether deliberately so or inadvertently, through ineptness.
There are people incapable of lying. Others who lie with inspiration, convincingly. Others again don't know how to, but are incapable of not lying, and do so drably and hopelessly. Within our terms of reference—namely, precise observation of the logic of life—only the second category detect the beat of truth and can follow the capricious twists of life with an almost geometrical accuracy.*2

Maria Vishnyakova

Ik kan de verhaallijn van de film hier niet navertellen, daarvoor is de structuur te ingewikkeld. Te ondefinieerbaar ook. Freud en Jung heb je erbij nodig, plus een snelcursus literatuur- en kunstgeschiedenis; een stevige dosis existentiële filosofie kan ook geen kwaad, terwijl een milligram psilocybine misschien ook wel eens zou kunnen helpen. Globaal gezien gaat het over zijn jeugd en over de herinneringen daaraan op latere leeftijd, evenals over de relatie met zijn ouders en zijn zus Marina en zijn gevoel van identiteit. Het personage van zijn moeder, Maria Vishnyakova, staat erin centraal. Het personage van zijn vader Arseni Tarkovski, die dichter was en in 1937 het gezin verliet, is in de film nauwelijks aanwezig maar Arseni's stem valt wel te horen aangezien hij een drietal van zijn eigen gedichten voorleest, zoals ook bijvoorbeeld deze:

Vroeg in de morgen wachtte ik gisteren.
Zij raadden al dat je niet komen zou.
Weet je nog wat voor weer het was?
Als een feestdag! Zonder jas stond ik
buiten.

Je kwam vandaag, en men had voor ons
regen, een druilerige dag,
tot de late uren, en
druppels vallend langs koude twijgen.

Met woorden zijn ze niet te stillen,
met een doek niet weg te wissen...

Arseni Tarkovski
(uit: Gost'ja-Zveda 1929-1940)

 

©Huub Drenth

 

*1 De film is in zijn geheel, met Engelse ondertiteling, op YouTube te zien.

*2 Sculpting in time: Reflections on the Cinema, page 104-106.

Zie ook: https://en.wikipedia.org/wiki/Andrei_Tarkovsky

 

Andrej en zijn moeder Maria in 1947.

 

PS Dit is de 100e post in deze blog. Een niet onbelangrijk feit, lijkt mij. Voor elk van die posts vormde May Khoen, direct of indirect, de inspiratiebron. Haar waarheid en schoonheid maken voor altijd deel uit van mijn leven. HD

 

Nomadland

 

Forever sixtythree

Als May Khoen nog geleefd had zou ze vandaag 69 geworden zijn. Aangezien deze blog haar naam draagt lijkt het me zinvol en logisch om daar een ogenblik bij stil te staan. Niet alleen om haar te herdenken maar ook om te kunnen bepalen waar ik me ongeveer bevind in het proces van afscheid nemen en loslaten dat inmiddels al vijf jaar de krachtige onderstroom van mijn leven vormt.

Ik ervaar Khoen's geboortedag dit jaar anders dan de voorgaande jaren, merk ik. Waar dat precies aan ligt weet ik niet. Het zou kunnen dat de moordaanslag op misdaadverslaggever Peter R. de Vries, op 6 juli jl., ermee te maken heeft (hij overleed vorige week donderdag, morgen vindt zijn uitvaart plaats). Of met de verwoestende overstromingen die de afgelopen week delen van Duitsland en België, en ook Zuid-Limburg, getroffen hebben. Gelukkig vielen er in Limburg geen doden, al was ook in Valkenburg de waterschade groot. Ik lees momenteel de (autobiografische) roman Hartritme van Bart Chabot en daarin grijpt de beschrijving van het slopende ziekteproces van zijn vriend Martin Bril (1959-2009) me ook best wel hevig aan. Bovendien speelt het boek zich deels in de Zweedse provincie Skåne af, een gebied waar May Khoen en ik ook graag en regelmatig kwamen. En dan was er natuurlijk nog de corona-lockdown van het afgelopen jaar, een cesuur in de tijd noem ik die rigide periode alvast maar, mede natuurlijk omdat ik alleenstaand ben en geen kinderen heb die op mij letten.

 

UMCG, 3 mei 2016

Chloé Zhao

Wat is rouw? Na vijf jaar heb ik nog altijd geen duidelijk antwoord op die vraag. Het is heel anders dan ik dacht, verder dan die vaststelling ben ik eigenlijk nog steeds niet gekomen. Een paar weken geleden zag ik in de bioscoop de film Nomadland, van de Chinees-Amerikaanse regisseuse Chloé Zhao. Beter dan in deze film heb ik de essentie van rouw, zoals ík die beleef althans, nog niet weergegeven zien worden, terwijl er in de verhaallijn feitelijk geen enkele keer expliciet aan dat begrip wordt gerefereerd. Rouw is hard. Het is een eenzame tocht door een zeer grillig landschap. Tegelijkertijd is dat landschap volstrekt niet voortdurend kaal of leeg, of ontdaan van liefde en betekenisvolle ontmoetingen, laat staan dat de beleving van intense schoonheid er ontbreekt.

De afgelopen jaren zei ik vaak automatisch "Ik mis je, Khoen," als ik 's morgens opstond en naar haar 'staatsieportret' keek, maar een paar dagen geleden hoorde ik mezelf ineens zeggen: "Khoen, ik ben blij dat je er bent." Zomaar vanuit het niets. De paradox van haar leven en dood in twee zinnetjes samengevat.

©Huub Drenth

Hoe raar het kan lopen

The Piano

Als mensen op de vlucht slaan, en plotseling huis en haard achter zich moeten laten, zeulen ze vaak de wonderbaarlijkste dingen met zich mee. Zo zag ik eens op tv hoe een arme boer op de Filipijnen, in de asregen van een vulkaanuitbarsting - waarschijnlijk die van de Pinatubo in 1991 - een gigantisch Heilig Hartbeeld in veiligheid probeerde te brengen. Hij rende zich de longen uit het lijf met dat logge ding, verder had hij niks bij zich. Toen May Khoen's vader Tan Swie Tong in 1979 naar Californië vertrok kon je dit verschijnsel ook waarnemen: voor een habbekrats verkocht hij op een zaterdagmiddag z'n hele hebben en houden aan familieleden maar z'n vleugel nam hij mee de oceaan over. En die bleef, ook toen hij gedwongen was om kleiner te gaan wonen.*1

Ook z'n nieuwe vrouw nam hij natuurlijk mee.*2 En hun dochtertje van zes. En May Khoen's zusje Xenia (May Hwa), niet te vergeten, die op dat moment dertien was. Xenia was geboren op 10 februari 1966 - vandaag precies 54 jaar geleden - en daardoor meer dan tien jaar jonger dan haar drie oudere zussen, een nakomertje dus.

 

Trouwfoto oom Sian (r) en tante Bea, 1960.*3

Tante Bea

Toen Mayke en ik op 13 augustus vorig jaar bij tante Bea in Amsterdam op bezoek waren - voor het laatst, bleek later, zie mijn post van 20 januari jl. - vertrouwde ze ons toe dat zij en oom Sian zich toentertijd over Xenia's gedwongen verhuizing naar Amerika ontzettend veel zorgen hadden gemaakt en serieus overwogen hadden om haar in huis te nemen, tot ze op eigen benen kon staan.*4 Maar dat ze daarvan afgezien hadden omdat ze beiden op zeer onregelmatige tijden in hun apotheek aanwezig moesten zijn, aangezien ze die met z'n tweeën runden.

Beiden hadden ze het een foute beslissing gevonden om Xenia zo rigoureus te scheiden van haar oma en zussen en haar, in een ver buitenland, aan de zorg van haar stiefmoeder toe te vertrouwen. Vooral omdat ze zo hun twijfels hadden over de empathische en opvoedkundige kwaliteiten van die stiefmoeder. Het ging per slot van rekening om een meisje in de puberteit dat op vijfjarige leeftijd haar moeder had verloren, en dat bovendien niet lang daarna ook nog eens gescheiden was geraakt van haar oma die eveneens sinds haar geboorte voor haar had gezorgd.*5

 

Assepoester zonder prins

Menig sprookje kent een dergelijke aanloop maar uiteindelijk verschijnt dan de prins op het toneel, die het arme meisje kust, en vervolgens leefden ze nog lang en gelukkig. Helaas was Xenia niet in een dergelijk verhaal beland en ging de nachtmerrie in Amerika gewoon door, in feite tot op de dag van vandaag. De ene rampspoed bleef zich op de andere stapelen, er kwam geen einde aan. Gedoe met mannen vooral. En twee kinderen die opgroeiden zonder vader. Kidnapping zelfs. Meteen na de high school begon dat al, dus slechts een paar jaar na haar vertrek uit Nederland. Hoe dat kwam? Alleen maar doordat ze met verkeerde vrienden omging en nooit naar hem had willen luisteren, aldus haar vader. Met andere woorden: aan hem, of z'n nieuwe vrouw, lag het niet. En als bewijs voerde hij dan haar halfzusje op, want die haar opvoeding had immers tot een perfect resultaat geleid: niet brutaal, nooit gedoe met de andere sekse en bovendien ook nog eens goed in de exacte vakken. Kortom: een dochter op wie je trots kon zijn...

May Khoen, Xenia en Mayke, februari 1976

©Huub Drenth

*1 De muziek in de video is van de Engelse componist Michael Nyman. De naam van het stuk is The heart asks pleasure first. Nyman componeerde het voor de film The Piano (1993) van regisseur Jane Campion. Khoen was zo weg van Nymans muziek dat ze eens in Middelburg, samen met haar zus Mayke, naar een concert van zijn filmcomposities is geweest.

*2 Van die vrouw ken ik alleen haar voornaam. Meer niet. Al die jaren heeft ze geen enkele keer (!) de moeite genomen om naar May Khoen's gezondheid te informeren, dat zegt eigenlijk wel genoeg,

*3  De trouwfoto van tante Bea en oom Sian maakt deel uit van de Atelier J. Merkelbach-collectie die bewaard wordt in het Stadsarchief van Amsterdam. Ook tante Bea's moeder en broer, (Nel) Han Kiok Nio en Liem Kiem Gwan, maken deel uit van het feestelijke geheel. Tante Bea's vader, de bekende arts Liem Ghik Djiang, was op dat moment waarschijnlijk reeds overleden. Ik neem de foto op in deze post als een eerbetoon aan hen omdat zij beiden, gedurende al de jaren dat ik May Khoen gekend heb, een grotere rol gespeeld hebben in ons leven dan haar eigen vader en zijn vrouw. En dat terwijl ze nota bene niet eens 'bloedverwanten' waren. 

*4 Ook haar drie zussen maakten zich hierover natuurlijk grote zorgen. May Khoen's zus May Ling vertelde eens dat zij en haar toenmalige man Knut in 1979 voorgesteld hadden om Xenia in hun gezin op te nemen maar dat haar vader dit aanbod afgewezen had.

*5 Oma, de moeder van haar moeder, de enig steun en toeverlaat die ze nog had in Amsterdam, was naar een flatje in Buitenveldert verbannen, waarna Xenia zelf, alsof het nog niet genoeg was, naar een internaat in Oegstgeest werd gestuurd.

House of Flying Daggers

 

De beelden en de muziek van deze clip zijn afkomstig uit de film House of Flying Daggers (2004). May Khoen hield erg van dit soort films, ook E.T., Harry Potter en In de ban van de ring konden op haar onverwoestbare jeugdige enthousiasme rekenen. De regisseur van de film is Zhang Yimou* en de muziek is gecomponeerd door Shigeru Umebayashi, die ook meewerkte aan films als In the Mood for Love (Wong Kar-wai, 2000) en A Single Man (Tom Ford, 2009).

HD


* Zie ook mijn post van 10 augustus 2019.