Ba, lily wean!

 

 

The Great Silkie of Sule Skerry

An eartly nourris sits and sings, 

And aye she sings, Ba, lily wean! **

Little ken I my bairnis father,

Far less the land that he staps in.

 

Then ane arose at her bed-fit, 

An a grumly guest I'm sure was he:

'Here am I, thy bairnis father,

Although that I be not comelie.

 

'I am a man, upo the lan,  

An I am a silkie in the sea;

And when I'm far and far frae lan, 

My dwelling is in Sule Skerrie.'

 

'It was na weel,' quo the maiden fair, 

'It was na weel, indeed,' quo she, 

'That the Great Silkie of Sule Skerrie

Suld hae come and aught a bairn to me.'

 

Now he has taen a purse of goud, 

And he has pat it upo her knee,

Sayin, Gie to me my little young son, 

An tak thee up thy nourris-fee.

 

An it sall come to pass on a simmer's day, 

When the sin shines het on evera stane,

That I will tak my little young son,

An teach him for to swim the faem.

An thu sail marry a proud gunner,
An a proud gunner I'm sure he'll be,
An the very first schot that ere he schoots,
He'll schoot baith my young son and me.

 

 

Norn en Scots

Een vrouw met een baby klaagt dat ze de vader van haar kind niet kent en dat ze evenmin weet waar hij woont. Vervolgens staat er opeens een persoon aan het voeteneind van haar bed die haar vertelt dat hij de vader is. Het is een silkie, iemand die van gedaante kan veranderen; op land is hij een man en in zee neemt hij de vorm van een zeehond aan. Hij leeft op een verafgelegen eiland dat Sule Skerry heet. De silkie geeft haar een buidel met goud, neemt de baby van haar over en voorspelt op de valreep ook nog dat ze met een jager gaat trouwen die met zijn geweer zowel hem als hun kind zal doden.*1

Het lied werd, in deze vorm, gezongen op de Shetlandeilanden en is daar omstreeks 1850 opgetekend door een zekere captain F. W. L. Thomas. Op de Orkney-eilanden bestond ook een versie van het lied, zij het met een dubbel aantal strofen. Op beide eilandengroepen werd vele honderden jaren Norn, een taal die afstamt van het Oud-Noors van de Vikingen, gesproken maar in de negentiende eeuw komt hier definitief een einde aan. Vanaf dan wordt er op de eilanden enkel nog in een variant van het Engels, die als Scots bekend staat, met elkaar gecommuniceerd.

 

Scots en Gaelic

Het Shetland Scots is een dialect dat weliswaar verwant is aan het Scots zoals dat in het oosten en zuiden van Schotland wordt gesproken, maar dat daarnaast z'n woordenschat deels aan het Oud-Noors ontleent.*2 Hetgeen, weliswaar in iets minder mate, ook van toepassing is op het dialect van de Orkneyeilanden. In de, door captain Thomas opgetekende, Shetlandse versie van The Great Silkie of Sule Skerry zijn die invloeden her en der nog duidelijk herkenbaar.

Het Scots hoort bij de West-Germaanse talen en is dus niet verwant aan het Scottish Gaelic (Schots Keltisch) dat met name in het uiterste westen van Schotland nog veel sprekers kent. Aangezien het Shetland Scots een dialect is dat gesproken wordt door een relatief kleine groep verliest het tegenwoordig steeds meer terrein aan het Scots dat op het vasteland gangbaar is. Voor het Orkney Scots geldt dit nog sterker. Verreweg de meeste bewoners van beide eilandengroepen zijn afstammelingen van de Vikingen, maar uit hun taal zal dat binnen afzienbare tijd waarschijnlijk niet meer af te leiden zijn.

In de video wordt het lied over de silkie van Sule Skerry gezongen door de Engelse folkgroep The Unthanks, met als gast de Ierse zangeres Julie Fowlis die een bijdrage in het Gaelic levert. The Unthanks zijn afkomstig uit het uiterste noordoosten van Engeland, niet ver van de grens met Schotland, waarschijnlijk spreken zij van huis uit dus ook een soort Scots. Of iets wat er enigszins op lijkt, althans.*3 Ze hebben de door captain Thomas opgetekende tekst her en der wat 'aangepast' (ontdaan van oud-Noorse invloeden) waardoor de song ook voor een tegenwoordig publiek nog steeds toegankelijk is.*4


©Huub Drenth

Vrouwelijke silkie.

 

** Ba, lily wean = huil maar, lief kind.

*1 About Silkies (Wikipedia).
*2 History of the Shetland dialect.
*3 The Unthanks (Wikipedia).
*4  The lyrics as sung by The Unthanks.

Het doel van de reis

 

 

  

Ithaka

Wanneer je je reis naar Ithaka aanvangt,
bid dan dat de weg lang mag zijn,
vol avontuur, rijk aan stof tot kennis.
Wees niet bang voor de Lestrygonen
en de Cyclopen en de toornige Poseidon.
Je zult volk van dat slag nooit tegenkomen zolang
je gedachten verheven blijven en
fier gevoel je lichaam en geest vervult.
Je zult de Lestrygonen nooit ontmoeten,
noch de Cyclopen en de grimmige Poseidon,
als je ze niet in je ziel met je meedraagt,
als je ziel ze niet voor je oproept.

Daarom, bid dat de weg lang mag zijn,
dat het vele zomerochtenden moge geven,
dat je zo vol vreugde, zo vol genot
nooit eerder geziene havens aandoen mag!
Blijf rondhangen op Phoenicische markten
en koop er vele schone zaken:
parelmoer en koralen, amber en ebbenhout
en zoetgeurende parfums van allerlei soort.
Koop zoveel zoetgeurende parfums als je kunt.
Bezoek massa's Egyptische steden,
om er te leren, te leren van hen die kennis bezitten.

Houd je geestesoog steeds vast op Ithaka gericht,
daar te komen is je uiteindelijke doel.
Maar haast je vooral niet,
je reis kan beter jaren en jaren duren.
Werp er desnoods pas het anker uit wanneer je al oud bent,
rijk aan alles wat je onderweg hebt verworven,
maar zonder nog iets van Ithaka te verwachten.

Ithaka schonk je die heerlijke reis,
zonder haar zou je immers nooit de zee op zijn gegaan,
maar nu heeft ze je niets meer aan te bieden.
Ook al tref je er niets aan, dan heeft ze je toch niet bedrogen:
met alle wijsheid die je vergaard hebt, met zoveel ervaring,
begrijp je nu ongetwijfeld de betekenis van Ithaka's.


Konstantínos Petros Kaváfis

 

De zee en de wind

Ithaka is het meest bekende gedicht van de Griekse dichter Konstantínos Kaváfis. De publicatie vond plaats in 1911, in Alexandrië. Het vers ontleent z'n titel aan het eiland Ithaka, de plek waar de Homerische held Odysseus geboren is. Als de Trojaanse Oorlog eenmaal voorbij is krijgt hij, aangezien hij voortdurend gedwarsboomd wordt door de zeegod Poseidon, met tal van tegenslagen te maken, waardoor het hem steeds maar niet lukt om naar zijn geliefde eiland terug te keren. Tijdens zijn jarenlange omzwervingen op de Middellandse Zee vormt het droombeeld van Ithaka de continue hartslag van dit verlangen.

Kaváfis benadert diezelfde geschiedenis echter vanuit een totaal andere invalshoek. Hij schreef een didactisch-filosofisch gedicht dat als boodschap heeft dat oog hebben voor ervaringen die aan de reis (van het leven) diepte en glans geven belangrijker is dan het zo snel mogelijk bereiken van de bestemming. Die bestemming, ieders persoonlijke Ithaka, is volgens hem dus niet het eigenlijke doel van de reis.

Op YouTube zijn een aantal audio-opnamen van Ithaka te vinden, meestal in het Engels, maar ik heb er de voorkeur aan gegeven om het gedicht in de oorspronkelijke taal te laten horen, simpelweg omdat dan duidelijk wordt hoe ongelooflijk mooi het van toon en opbouw is. Ik sluit niet uit dat Homerus ongeveer zo heeft geklonken als hij de Ilias of de Odyssee declameerde. Om ons heen rukken totalitarisme en fascisme op, zelfs Amerika is inmiddels met huid en haar door een cycloop verslonden, maar gelukkig is mijn vermogen om schoonheid en avontuur te beleven door deze ontwikkelingen nog steeds niet aangetast. Ondanks alle donkere wolkenluchten zet ik mijn reis dus gewoon voort, gedragen door de zee en gestreeld door de wind.

©Huub Drenth

 

Vertaling uit het Grieks: Cornelis Buddingh'.
Voordracht: Argyris Xafis.
Penelope (geborduurd): Gerry Drenth-Welsman.
Odysseus en de sirenen: Bardomuseum, Tunis.

Zie ook: Zeg niet dat het een droom was.

 

Een zwarte nacht

 

Wat ik vooraf al vreesde is gebeurd: Donald Trump en de Republikeinen hebben de Amerikaanse verkiezingen gewonnen. Kamala Harris en de Democraten zijn volledig weggevaagd, geen enkele swing state hebben ze in de wacht weten te slepen. Bovendien is nu ook het Congres, dus zowel het Huis als de Senaat, volledig in Republikeinse handen. Met andere woorden: de komende jaren is het Amerikaanse volk aan de grillen van dictator Donald Trump overgeleverd, tegen tal van Democraten heeft hij al wraakacties aangekondigd, sommigen overwegen zelfs naar het buitenland uit te wijken. Een lange gitzwarte nacht is over het land neergedaald, al beweert Trump zelf dat Amerika onder zijn bewind een gouden eeuw tegemoet gaat. Waarmee hij dan waarschijnlijk vooral zichzelf en zijn rijke politieke bondgenoten bedoelt. HD

 

I Ellada

Aan onze oude moeder
moet je geen hulp geven
ook geen stok bij haar bed
want zij zal elke dag haar kinderen slaan
en mij vagebond noemen als ik iets zeg
Naar willekeur slaat zij haar kinderen
tot slaafse en kruiperige wezens
de jeugd gaat teloor in vuile straten
haar waarde blijft laag bij de grond

Lengo, Lengo, Lengo
regeer mij toch niet langer
Lengo, Lengo, Lengo
tyranniseer mij toch niet langer

 

Als ik mijn stem wil laten horen
bevangt mij schrik van verre schaduwen
maar van goud blijft je gezelschap in mijn leven
en je schoonheid geneest mijn verdriet.
Zeg Oompje, vertel ons eens dat verhaal
hoe onze moeder vroeger toch wel was?
‘Slaag viel er als er rumoer was
maar met strelen en kussen zong ze jullie in slaap.’

 

Lengo, Lengo, Lengo
je breekt me m'n hart
Lengo, Lengo, Lengo
je vergalt me de vreugde.

Daarna werd Oompje wat ernstiger
Krabt zich achter z'n oor en bestelt koffie
‘Moeder,’ zei hij, ‘was een meisje
dat als wees bloemen plukte
Met de bloemen versierde zij haar hoofd
maar 's nachts vielen ze op de grond
en van alle bloemen die de Dood neerlegde
hield zij mij, mocht ik het Leven zien.

 

Lengo, Lengo, Lengo

Je nam mij m'n ziel

Lengo, Lengo, vriendin

eens komen we tezamen.

 

Dat was, kinderen, eens jullie moeder

Daarna raakte de tuin vol rovers

die het meisje kleedden als oude vrouw

door haar vodden kon je haar wonden zien.

En als ze ranselt, als ze schreeuwt

dwingen haar daartoe anderen, met eigen belangen

De droom die vliedt maakt haar bang:

het zoeken naar een verloren vrijheid.’

 

Lengo, Lengo, Moeder

in het vuur van de oven

Lengo, Lengo, Moeder

zeg ons nog eens wat je wil.

Slag bij Thermopylae, 480 v.Chr.

Griekse tijden

In mijn vorige post refereerde ik al aan de poging van de Perzische koning Xerxes I, in 480 v.Chr., om Griekenland te veroveren. Als de Grieken zich toen niet zo dapper geweerd hadden zou de richting waarin de westerse beschaving zich de afgelopen 2500 jaar ontwikkeld heeft waarschijnlijk een heel andere zijn geweest. Veel autocratischer, veronderstel ik. Dus meer zoals dat in de rest van de wereld het geval is en nu dus waarschijnlijk ook in de Verenigde Staten. Ik moest erdoor aan het lied I Ellada (Griekenland) van de Griekse componist Yannis Markopoulos denken, in de video wordt het vertolkt door zangeres Haris Alexiou terwijl Markopoulos zelf achter de piano zit. Hij schreef het in 1973, vlak voordat kolonel Georgios Papadopoulos, na zes jaar dictatuur, ten val werd gebracht. In eerste instantie was de titel Lengo Lengo, een meisjesnaam waarmee hij op cryptische wijze aan Griekenland refereerde, maar toen de politieke situatie na het herstel van de democratie weer veilig geworden was hernoemde hij het tot I Ellada.

De essentie van zijn woorden is dat 'moedertje' Griekenland, gedurende de jaren van de dictatuur, haar kinderen zwaar heeft verwaarloosd en mishandeld, iets wat de komende tijd mogelijk ook op het democratisch ingestelde deel van de Amerikaanse bevolking van toepassing gaat zijn. Misschien zelfs ook op ons, in Europa, want ook hier lopen immers types zoals Donald Trump rond...

Overigens, na die oorlog tegen de legers van Xerxes besloten de Griekse stadstaten, die voortdurend met elkaar overhoop lagen en elkaar te lijf gingen, om voortaan gezamelijk op te treden als het om een militaire dreiging van buitenaf ging. De Europese naties kunnen daar in deze roerige tijden een belangrijke les uit leren!


©Huub Drenth

 

American Progress - John Gast, 1872.

 

 

Zie ook mijn posts van 5 november 2024 en 20 januari 2025.

 

Tot op het bot verdeeld

 

Wel of niet Trump

Vandaag vinden in de Verenigde Staten de vierjaarlijkse presidentsverkiezingen plaats. Het Amerikaanse volk kan kiezen tussen een blanke, narcistische, leugenachtige, corrupte, criminele, misogyne, racistische psychopaat, te weten voormalig president Donald Trump, en een door en door fatsoenlijke gekleurde vrouw die in een vorig leven officier van justitie is geweest. Zij is de huidige vice-president en heet Kamala Harris. Je zou denken dat Harris die strijd met gemak gaat winnen maar dat blijkt allesbehalve het geval te zijn. Volgens de peilingen is de stand ongeveer fifty-fifty, dus vooralsnog is de uitslag ongewis.

Wordt het wel of niet Donald Trump, vooral om het antwoord op die vraag gaat het op dit moment. Mocht hij gekozen worden dan heeft dat grote gevolgen, niet alleen voor de Amerikanen maar zo'n beetje voor de hele westerse wereld, en waarschijnlijk zelfs voor de gehele planeet. Zo heeft hij bijvoorbeeld het dreigement geuit om uit de NATO te stappen en ook is hij niet van plan om de militaire steun van de Verenigde Staten aan Oekraïne voort te zetten. De grote toestroom van illegale immigranten uit Latijns-Amerika wil hij met harde hand een halt toeroepen, massadeportaties zijn niet uitgesloten, en aan de torenhoge inflatie gaat hij op korte termijn een einde maken. Vooral op deze twee punten hamert hij voortdurend in zijn ellenlange toespraken, evenals op bescherming van de Amerikaanse economie tegen dreigingen van buitenaf, die hij wil bewerkstelligen door belastingen te verlagen en zware importheffingen in te voeren, met name voor producten uit China.

In klimaatopwarming gelooft Trump absoluut niet - hij wordt onder andere gesponsord door de olie-industrie - en daarnaast voelt hij zich ook nog eens in sterke mate aangetrokken tot autocratisch, zeg maar: dictatoriaal, leiderschap. Kortom, voor de op democratische beginselen gebaseerde westerse beschaving vormt hij een gigantische bedreiging - groter zelfs dan die van de invasie in Griekenland door de Perzische legers van Xerxes I in 480 v.Chr. - iets wat de mensen die op hem stemmen kennelijk niet beseffen, of volstrekt niet kan schelen, en in zekere zin vormen de verkiezingen van vandaag dan ook een soort van nationale intelligentietest. Of misschien volgens toekomstige generaties zelfs een keerpunt in de geschiedenis van de westerse beschaving...

Capitol Hill, Washington DC.

Make America Great Again

Trump wordt met name gesteund door laagopgeleide witte mannen (en vrouwen) die op het platteland en in kleine steden wonen en eveneens mag hij zich, vanwege zijn conservatieve ideeën op het gebied van abortus en genderidentiteit, in de fanatieke steun van de zogeheten 'evangelicals' verheugen; aanhangers van een christelijke stroming - waartoe toevallig ook May Khoen's oudste zus behoort - waarin de bijbel als de onbetwistbare bron van kennis (van gods wil) en als leidraad voor het leven geldt. Velen van hen zijn van mening dat Donald Trump, terwijl hij in tal van strafzaken verwikkeld is, inclusief zedenzaken, door god zelf op zijn nationalistische, moralistische en reactionaire reddingsmissie is gestuurd. Zijn verkiezingsslogan 'Make America Great Again' blijkt eveneens aan hen goed besteed, want wat hen betreft moet het land zo snel mogelijk terug naar de tijden waarin abortus, homoseksualiteit en geslachtsverandering nog niet bij wet toegestaan waren, de uitzetting van arme latino's en hun gezinnen nemen ze dan op de koop toe. Bescherming van het, door god gegeven, leven staat bij hen weliswaar op nummer een maar ook over het aanpassen van de nationale wapenwetgeving hoor je ze niet, dus ongetwijfeld zullen we voorlopig nog regelmatig van school shootings blijven horen.

In tegenstelling tot Donald Trump is Kamala Harris nogal een vage kandidaat. Wat haar politieke programma inhoudt werd absoluut niet duidelijk tijdens de campagne die ze de afgelopen maanden heeft gevoerd. Eigenlijk zei ze alleen maar dat ze geen Donald Trump is en dat men vooral daarom op haar moet stemmen. Toen Joe Biden afgelopen juli, onder zware druk van partijgenoten na een desastreus verlopen tv-debat met Trump, afzag van verdere deelname aan de strijd om het presidentschap moest zij plotseling de fakkel overnemen, terwijl zij zich daar duidelijk niet echt op voorbereid had. Zij heeft zich met name op de vrouwelijke kiezers gericht, het recht op abortus was daarin een belangrijk item, en mogelijk gaat dat vandaag in de staten waarvan de uitslag niet te voorspellen valt, de zogenaamde swing states, het verschil maken. Wat ik overigens sterk betwijfel, eerlijk gezegd.

Wie er ook wint, er breken onzekere tijden aan. Want Amerika zal de komende jaren, hoe dan ook, tot op het bot verdeeld blijven en tevens bestaat natuurlijk het gevaar dat Trumps achterban zich, net zoals vier jaar geleden, niet bij een eventuele nederlaag zal neerleggen en met geweld de uitslag ongedaan zal proberen te maken. Over wat er allemaal kan gebeuren als deze veroordeelde crimineel, schender van de rechtsstaat en mislukte couppleger daadwerkelijk tot president gekozen wordt heb ik het dan nog niet eens.

©Huub Drenth

Russisch roulette

In de klem

De positie van de Russische soldaten in het filmpje is duidelijk die van een spagaat. Ze kunnen niet voor- of achteruit, want aan beide kanten worden ze opgewacht door kogels. Ze hebben dit bericht de wereld ingestuurd in de hoop dat iemand ze gaat helpen. De president wellicht. Dat hun leven voor Vladimir Putin van geen enkele waarde is beseffen ze nog steeds niet, de arme donders. Waarschijnlijk liggen ze dan ook inmiddels allemaal onder de grond, aangezien zich overgeven aan de vijand klaarblijkelijk ook niet bij ze opgekomen is.

 

Russisch oorlogskerkhof (Wagner).

Nieuwe handleiding

Het Russische ministerie van Noodsituaties heeft op 2 november een bijgewerkte handleiding gepubliceerd over het graven van massagraven in oorlogstijd, meldt The Kyiv Independent. De instructies zijn naar verluidt verspreid onder de Russische troepen. De handleiding bevat aanwijzingen en illustraties over het maken van graven waar 100 lijken in passen. Zo'n graf moet 20 meter lang, drie meter breed en 2,3 meter diep zijn en vereist 368,5 manuren, aldus het document. Het handboek geeft ook aan onder welke omstandigheden het is toegestaan om de doden te cremeren en hoe chemische, biologische of radiologische besmetting tot een minimum kan worden beperkt.


Bronnen:
The Sun, 3 november 2024.
BNR Nieuws, 4 november 2024.