The Piano
Als mensen op de vlucht slaan, en plotseling huis en haard achter zich moeten laten, zeulen ze vaak de wonderbaarlijkste dingen met zich mee. Zo zag ik eens op tv hoe een arme boer op de Filipijnen, in de asregen van een vulkaanuitbarsting - waarschijnlijk die van de Pinatubo in 1991 - een gigantisch Heilig Hartbeeld in veiligheid probeerde te brengen. Hij rende zich de longen uit het lijf met dat logge ding, verder had hij niks bij zich. Toen May Khoen's vader Tan Swie Tong in 1979 naar Californië vertrok kon je dit verschijnsel ook waarnemen: voor een habbekrats verkocht hij op een zaterdagmiddag z'n hele hebben en houden aan familieleden maar z'n vleugel nam hij mee de oceaan over. En die bleef, ook toen hij gedwongen was om kleiner te gaan wonen.*1
Ook z'n nieuwe vrouw nam hij natuurlijk mee.*2 En hun dochtertje van zes. En May Khoen's zusje Xenia (May Hwa), niet te vergeten, die op dat moment dertien was. Xenia was geboren op 10 februari 1966 - vandaag precies 54 jaar geleden - en daardoor meer dan tien jaar jonger dan haar drie oudere zussen, een nakomertje dus.
Trouwfoto oom Sian (r) en tante Bea, 1960.*3
Tante Bea
Toen Mayke en ik op 13 augustus vorig jaar bij tante Bea in Amsterdam op bezoek waren - voor het laatst, bleek later, zie mijn post van 20 januari jl. - vertrouwde ze ons toe dat zij en oom Sian zich toentertijd over Xenia's gedwongen verhuizing naar Amerika ontzettend veel zorgen hadden gemaakt en serieus overwogen hadden om haar in huis te nemen, tot ze op eigen benen kon staan.*4 Maar dat ze daarvan afgezien hadden omdat ze beiden op zeer onregelmatige tijden in hun apotheek aanwezig moesten zijn, aangezien ze die met z'n tweeën runden.
Beiden hadden ze het een foute beslissing gevonden om Xenia zo rigoureus te scheiden van haar oma en zussen en haar, in een ver buitenland, aan de zorg van haar stiefmoeder toe te vertrouwen. Vooral omdat ze zo hun twijfels hadden over de empathische en opvoedkundige kwaliteiten van die stiefmoeder. Het ging per slot van rekening om een meisje in de puberteit dat op vijfjarige leeftijd haar moeder had verloren, en dat bovendien niet lang daarna ook nog eens gescheiden was geraakt van haar oma die eveneens sinds haar geboorte voor haar had gezorgd.*5
Assepoester zonder prins
Menig sprookje kent een dergelijke aanloop maar uiteindelijk verschijnt dan de prins op het toneel, die het arme meisje kust, en vervolgens leefden ze nog lang en gelukkig. Helaas was Xenia niet in een dergelijk verhaal beland en ging de nachtmerrie in Amerika gewoon door, in feite tot op de dag van vandaag. De ene rampspoed bleef zich op de andere stapelen, er kwam geen einde aan. Gedoe met mannen vooral. En twee kinderen die opgroeiden zonder vader. Kidnapping zelfs. Meteen na de high school begon dat al, dus slechts een paar jaar na haar vertrek uit Nederland. Hoe dat kwam? Alleen maar doordat ze met verkeerde vrienden omging en nooit naar hem had willen luisteren, aldus haar vader. Met andere woorden: aan hem, of z'n nieuwe vrouw, lag het niet. En als bewijs voerde hij dan haar halfzusje op, want die haar opvoeding had immers tot een perfect resultaat geleid: niet brutaal, nooit gedoe met de andere sekse en bovendien ook nog eens goed in de exacte vakken. Kortom: een dochter op wie je trots kon zijn...
May Khoen, Xenia en Mayke, februari 1976
©Huub Drenth
*1 De muziek in de video is van de Engelse componist Michael Nyman. De naam van het stuk is The heart asks pleasure first. Nyman componeerde het voor de film The Piano (1993) van regisseur Jane Campion. Khoen was zo weg van Nymans muziek dat ze eens in Middelburg, samen met haar zus Mayke, naar een concert van zijn filmcomposities is geweest.
*2 Van die vrouw ken ik alleen haar voornaam. Meer niet. Al die jaren heeft ze geen enkele keer (!) de moeite genomen om naar May Khoen's gezondheid te informeren, dat zegt eigenlijk wel genoeg,
*3 De trouwfoto van tante Bea en oom Sian maakt deel uit van de Atelier J. Merkelbach-collectie die bewaard wordt in het Stadsarchief van Amsterdam. Ook tante Bea's moeder en broer, (Nel) Han Kiok Nio en Liem Kiem Gwan, maken deel uit van het feestelijke geheel. Tante Bea's vader, de bekende arts Liem Ghik Djiang, was op dat moment waarschijnlijk reeds overleden. Ik neem de foto op in deze post als een eerbetoon aan hen omdat zij beiden, gedurende al de jaren dat ik May Khoen gekend heb, een grotere rol gespeeld hebben in ons leven dan haar eigen vader en zijn vrouw. En dat terwijl ze nota bene niet eens 'bloedverwanten' waren.
*4 Ook haar drie zussen maakten zich hierover natuurlijk grote zorgen. May Khoen's zus May Ling vertelde eens dat zij en haar toenmalige man Knut in 1979 voorgesteld hadden om Xenia in hun gezin op te nemen maar dat haar vader dit aanbod afgewezen had.
*5 Oma, de moeder van haar moeder, de enig steun en toeverlaat die ze nog had in Amsterdam, was naar een flatje in Buitenveldert verbannen, waarna Xenia zelf, alsof het nog niet genoeg was, naar een internaat in Oegstgeest werd gestuurd.