Corticobasale degeneratie
De in opspraak geraakte Britse bestseller-auteur Raynor Winn noemt de beschuldigingen aan haar adres "oneerlijk" en "zeer misleidend". Ze reageert hiermee op een artikel in The Observer van afgelopen weekend waarin onderzoeksjournalist Chloe Hadjimatheou beweert dat Winn delen van haar 'waargebeurde' boek Het zoutpad zou hebben verzonnen.*1
Het zoutpad vertelt het verhaal van Raynor Winn en haar man Moth. Door een verkeerde investering van hun geld (door Moth) verliezen ze in 2013 hun huis en raken ze dakloos. Tot overmaat van ramp krijgt Moth te horen dat hij ongeneeslijk ziek is. Hij lijdt aan een zeldzame hersenaandoening, corticobasale degeneratie (CBD) genaamd, hetgeen impliceert dat hij niet lang meer te leven heeft. Het stel besluit het beroemde South West Coast Path - beter bekend als 'The Salt Path' - te gaan wandelen, een tocht van duizend kilometer langs de Engelse zuidkust. Tijdens die zware onderneming blijkt het lopen in de ruige natuur een heilzaam effect te hebben op de slechte gezondheid van Moth.
Het boek verscheen in 2018 en was meteen een groot succes: meer dan twee miljoen exemplaren werden ervan verkocht. De verfilming van het verhaal is sinds mei van dit jaar ook in de Nederlandse bioscopen te zien (zie trailer).
Verduistering en leugens
Dit weekend onthulde The Observer echter dat bepaalde gebeurtenissen in het boek waarschijnlijk heel anders zijn verlopen dan Winn heeft doen voorkomen. Het verhaal over de verkeerde investering, waardoor zij en haar man dakloos werden, raakt volgens de krant kant nog wal. In werkelijkheid zou het stel hun huis op het platteland van Wales zijn kwijtgeraakt nadat Raynor Winn zo'n 64.000 Britse pond van haar werkgever - ze deed de boekhouding van een klein makelaarskantoor - had verduisterd. Om die schuld terug te betalen leende het echtpaar vervolgens 100.000 pond, met hun huis als onderpand. Daarmee wisten ze een rechtzaak te voorkomen. Toen die lening niet terugbetaald kon worden werd er op het pand en de grond beslag gelegd.
Daarnaast bestaan er binnen de medische wetenschap grote twijfels over de spectaculaire kentering die zich voordeed in het ziekteproces van Moth. Journalist Chloe Hadjimatheou sprak hierover met negen neurologen en allemaal achtten zij een dergelijke omslag zeer onwaarschijnlijk, aangezien CBD een degeneratieve aandoening met een relatief snel verloop is. Ook zouden Raynor Winn en haar man in werkelijkheid Sally en Timothy Walker heten, hetgeen impliceert dat Winn haar 'memoir' onder een pseudoniem gepubliceerd heeft.*2 De bewering dat het stel dakloos raakte is volgens de krant ook niet geheel juist, op het moment van hun uitzetting bleken de Winns namelijk ook nog een huis in Frankrijk te bezitten.
Op haar website weerspreekt Winn de beschuldigingen. Ze benadrukt dat het boek alleen de periode van hun tocht beschrijft en geen volledig levensverhaal is. Ze zegt dat haar man daadwerkelijk met CBD is gediagnosticeerd en heeft daar medische attesten van gepubliceerd (in zijn geval zou het om een atypische vorm van de aandoening gaan). De naam Winn is haar meisjesnaam en Walker is de achternaam van haar man, schrijft ze. En het huis in Frankrijk zou volgens haar niet meer dan een onverkoopbare ruïne zijn.
So what?
Ik heb zowel het boek gelezen als de film gezien en beide vond ik zonder meer de moeite waard. Dat Raynor Winn her en der misschien wat met de waarheid gesjoemeld heeft doet daar achteraf niets aan af, ik voel me absoluut niet bedrogen. Ik dacht altijd dat alleen Scandinavische schrijvers in staat waren om met taal de natuur op een indringende en waarheidsgetrouwe manier weer te geven, maar dat blijkt dus allesbehalve het geval te zijn. Ook Raynor Winn mag zich, wat mij betreft, in dat rijtje scharen. Want dat ze goed kan schrijven staat buiten kijf en daar gaat het om. Wat mij betreft, althans. Helaas komt dat aspect veel te weinig aan bod in de controverse die over haar boek ontstaan is. Afgezien van dat: elke schrijver buigt de waarheid naar zichzelf toe, schrijvers van 'memoirs' vormen daarop geen uitzondering.
Ik heb zelf vaak met zware bepakking door ruige landschappen gelopen - onder andere in Lapland - en het kostte me geen enkele moeite om me in Raynors weergave van de tocht over het Zoutpad in te leven. Het bracht allerlei herinneringen naar boven, zowel aangename als bittere. Bovendien vond ik dat het boek op een zeer integere manier verfilmd was, iets wat je ook niet vaak ziet. Met andere woorden: ik ben geneigd om de kant van Raynor Winn te kiezen, ondanks de stomme fouten die ze wellicht gemaakt heeft. Dat het boek een bestseller zou worden kon zij vooraf immers ook niet weten. En dat wanhopige lieden Het zoutpad als een zelfhulpboek zouden gaan beschouwen valt haar evenmin te verwijten. Over de beschamende en desastreuze Brexit-leugens van Boris Johnson praten ze in het VK liever niet, misschien zouden ze het daar eens over moeten gaan hebben, in plaats van zich met dit soort idiote heksenjachten bezig te houden.
Tot zover mijn mening over deze kwestie. Verder laat ik de discussie graag over aan de diverse advocaten en de media. En aan Raynor Winn zelf, natuurlijk.*3
©Huub Drenth
*2 Met de Engelse term memoir wordt een boek aangeduid waarin herinneringen aan gebeurtenissen worden beschreven die de auteur zelf heeft meegemaakt. Belangrijk om te realiseren is dat het persoonlijke ervaringen zijn die vanuit het perspectief van de schrijver of schrijfster worden beschreven en daardoor uiteraard subjectief zijn. De verschillen tussen een memoir en een autobiografie zijn niet zo heel erg groot, met dien verstande dat bij een autobiografie over het algemeen een hele levensloop wordt beschreven en een memoir vaak maar een gedeelte van het leven of een selectie van gebeurtenissen en ervaringen omvat.
*3 Lees ook dit artikel in NRC.