Nog meer eigen familiegeschiedenis
Jan Welsman en Anna Ketting
In
een vorige post had ik het erover dat er vroeger bij mijn vader thuis
drie verschillende versies van het Nedersaksisch werden
gesproken en dat dit, voor zover mijn vader zich dat kon herinneren, niet tot spraakverwarringen had geleid. Bij
mijn moeder thuis werd door beide ouders wel min of meer hetzelfde dialect gesproken aangezien mijn opa uit Kampen kwam en mijn oma uit Zwolle. Johannes Cornelis (Jan) Welsman
en Johanna Maria (Anna) Ketting heetten ze, respectievelijk geboren in 1892 en 1894. Ze trouwden in 1916. Toen ik op het Thomas à Kempislyceum in Zwolle zat kwam ik wel eens in een deel van de oude binnenstad dat 't Eiland
heette en waarvan ik wist dat mijn oma daar geboren was. Maar ze was toen al
overleden, zodoende heb ik haar nooit kunnen vragen waar precies. Die hele
buurt is in de jaren zeventig gesloopt - ervoor in de plaats kwam een oerlelijk winkelcomplex - dus alle sporen van dat verleden zijn voorgoed
uitgewist.
Mijn moeder kwam uit een gezin met acht kinderen en zes ervan waren meisjes.
Ze waren daar op een heel andere manier katholiek dan bij mijn vader thuis.
Hemel en hel, en dus ook het begrip 'zonde', speelden een belangrijke
rol in de dagelijkse gang van zaken. Er werd gebeden en gebiecht dat het een
lieve lust was. De opvoeding was streng en een van mijn tantes werd
zelfs
non. De Welsmannen waren oorspronkelijk uit West-Brabant afkomstig,
misschien was dat de reden van al die devotie. Maar het is natuurlijk
ook mogelijk dat mijn opa, die een erg strenge patriarch schijnt te zijn
geweest, beslist wilde voorkomen dat een van zijn dochters ongehuwd zwanger
zou raken. Want dat was toen zo'n beetje de grootste schande die er
bestond. Onderstaande schoolfoto (fragment) dateert uit het midden van de jaren dertig. Het meisje links is mijn moeder Gerry Welsman en het
meisje rechts is haar een jaar oudere zus Dinie, mijn latere tante Dien.
In tegenstelling tot die van vaderszijde heb ik mijn opa en oma van moeders-zijde, Jan en Anna Welsman, beiden wel
gekend. Mijn oma leed aan een chronische nierziekte en was daardoor de laatste
jaren van haar leven aan bed gekluisterd. Op zaterdagavond ging ik vaak
naar
haar toe om met z'n tweeën naar een cowboyserie te kijken. Ik zat dan naast haar bed. Het heeft
decennia
geduurd voordat ik besefte dat het bij haar waarschijnlijk meer om mijn
jeugdig enthousiasme dan om die serie ging. Ze overleed in de zomer van 1963. Ik was nog maar net tien. Toen ze
opgebaard lag, in een zijkamertje, wilde ik haar graag zien. Voor de laatste keer. Samen met mijn neefje Arnold en mijn tante Dien ben ik gaan kijken. Zij was de eerste dode die ik zag.
Mijn
opa stierf in 1973. Hij heeft me geleerd hoe je een band moest plakken.
Tante Dien, die altijd vrijgezel gebleven is, woonde bij hem in. Omdat hij overdag vaak alleen
was ging ik 's middags wel eens bij hem langs om een kopje thee te
drinken.
Hij vertelde graag over vroeger en zodoende weet ik veel over de
familie van die kant. Volgens hem was zijn grootmoeder van adel geweest
maar was ze
door haar familie verstoten en onterfd toen ze zich, vanwege een
liefdesgeschiedenis, tot het
katholicisme had bekeerd.*1 Ook was zijn vader eens naar het verre Breda
afgereisd in verband
met een nalatenschap.*2 De naam Welsman was afkomstig uit Engeland, zei
hij, maar hoe het precies zat wist hij niet, dus dat moest ik maar eens
uitzoeken.*3 Hij was werkzaam geweest bij een sigarenfabrikant en had jarenlang de functie van voorzitter van de plaatselijke vakbond bekleed. Zodoende had hij vaak vergaderingen in andere delen van het land moeten bijwonen. Meestal in Utrecht, geloof ik, maar het kan ook best zijn dat het Hilversum was. Daar mocht hij het eveneens graag over hebben.
Ik
groeide op met de neefjes en nichtjes van moederskant. Die van
vaderskant waren namelijk allemaal veel ouder. In de familie van mijn
moeder vond er in de jaren vijftig een ware geboortegolf plaats. En veel
van die kinderen zaten bij mij op school. Ik bedoel de
jongens want de meisjes zaten op de katholieke meisjesschool. Op zondag,
na de hoogmis, kwamen
we allemaal samen in het huis van mijn opa en oma. Daar werd koffie
gedronken en de preek besproken. En ook roddels uitgewisseld,
natuurlijk. De kinderen
speelden meestal buiten. Iets verderop lag een gracht met aan de overkant de
oude gasfabriek. Daar is deze foto eind jaren vijftig genomen. Het
jongetje rechts vooraan ben ik.
©Huub Drenth
*1 De achternaam van mijn betovergrootmoeder was Van Detten van Limburg.
Ik heb het uitgezocht: ze was niet van adel, in ieder geval niet meer officieel (dit had te maken met de reorganisatie van de adel door koning Willem I in 1814). Wel stamde ze af van Gelderse, Utrechtse en Hollandse (en ook belangrijke Duitse en Franse) adellijke geslachten, waarvan de lijnen teruggaan tot de twaalfde eeuw en (zelfs heel veel) verder. Of ze van protestants katholiek
is geworden is niet geheel duidelijk, die gebeurtenis kan net zo goed in een latere generatie hebben plaatsgevonden. Haar ouders waren absoluut niet (meer) vermogend, het overgeleverde bericht over haar onterving is dus (waarschijnlijk) ook niet helemaal juist. Mogelijk heeft een ingrijpende nalatenschaps-kwestie wel gespeeld toen haar grootvader Jhr. Hermannus van Limburg (1713 - 1790) overleed. Een aantal losstaande historische gebeurtenissen hebben dus kennelijk een gemythologiseerde vorm gekregen en dat verhaal werd van generatie op generatie binnen de familie doorgegeven.
*2 Waarschijnlijk was dat naar aanleiding van het overlijden van een oom of tante van hem, want daar waren er begin twintigste eeuw nog drie van in leven. De laatste, zijn tante Anna, stierf in 1913.
*3 De naam Welsman is inderdaad van oorsprong een Engelse naam. Hij kwam onder meer voor in Breda maar is inmiddels in Nederland bijna uitgestorven. Zie ook: https://onzetaal.nl/taaladvies/wales-welsh-welshman
Wapen van het geslacht Van Limburg.
