La nuit je mens
Je prends des trains à travers la plaine
La nuit je mens
Je m'en lave les mains
J'ai dans les bottes des montagnes de questions
Où subsiste encore ton écho
Où subsiste encore ton écho *1
Christianus Henderikus Franciscus Wessels
De eerste Franse zinnen die ik ooit leerde ken ik nog steeds uit mijn hoofd: "Où est le fermier? Le fermier est dans le pré. Il est sous l'arbre. Il fume une pipe." Ik had er op dat moment geen enkel vermoeden van dat die pijprokende boer onder de boom wel eens een ver familielid van mij kon zijn. Laat staan dat ik op die leeftijd van het bestaan van die 'Franse bloedverwant' afwist.
Nog niet zo lang geleden ontdekte ik dat Chris Wessels, geboren in 1904 en een volle neef van mijn vader, in maart 1924, dus bijna een eeuw geleden, vanuit Groningen naar Frankrijk was vertrokken en daar tot zijn overlijden in 1988 had gewoond. Over zijn leven is tot op heden weinig bekend, bij mij althans, mede omdat de Franse digitale archieven zeer moeilijk toegankelijk zijn en sowieso maar weinig informatie geven. Er bestaat een foto van hem waar hij op staat als boer (in de hooitijd), mogelijk stamt die uit de jaren twintig. In mei 1930 trouwt hij, in Annet-sur-Marne, met de 18-jarige Parisienne Lucienne Mougeot, volgens de volkstelling van 1931 is hij dan 'jardinier' (tuinman/tuinder) bij Rosalie Braunstein in Annet-sur-Marne. In december 1930 komt hun zoon Hermann Gérard ter wereld in Parijs. Hierna worden er in de jaren dertig nog drie kinderen geboren. Kennelijk was het geen erg gelukkig huwelijk want in 1941 scheiden hij en Lucienne. Niet lang daarna, in mei 1942, trouwt hij met Rachel Fontaine, oorspronkelijk afkomstig uit Armentières en geboren in 1905. De huwelijksplechtigheid vindt plaats in Parijs. Op de trouwakte staat vermeldt dat hij dan inmiddels 'chef de culture' is.*2 Hij had toen overigens nog steeds niet de Franse nationaliteit want die verkreeg hij pas in 1954.
Van 1930 tot 1964 woont hij achtereenvolgens in Annet-sur-Marne, Palaiseau en Vincennes - alle gelegen vlak bij Parijs - en na 1964, hij is dan inmiddels pensioengerechtigd, in Le Chay, een dorp in het arrondissement Saintes, niet ver van Bordeaux. In dat dorp wordt hij tot burgemeester gekozen. Chris Wessels overlijdt op 17 mei 1988, hij is dan 84 jaar oud. Zijn vrouw Rachel overlijdt in 2006 in Médis, op de gezegende leeftijd van 101. Lucienne Mougeot, de moeder van zijn kinderen, sterft in 1996 in Vannes, Bretagne.*3
©Huub Drenth
Chris Wessels als boer.
*1 Het chanson La nuit je mens ('s Nachts lieg ik) wordt gezongen door Alain Bashung (1947-2009). De zanger is nog steeds een beroemdheid in Frankrijk maar tot gisteren had ik eerlijk gezegd nog nooit van hem gehoord. Wat dat laatste betreft lijkt hij dus op mijn 'Franse' achterneef Chris(tiaan) Wessels, want ook die 'ontdekte' ik pas onlangs.
*2 'Chef de culture' is een Franse term die in de land- en tuinbouw gebruikt wordt. De benaming verwijst naar een persoon die verantwoordelijk is voor de dagelijkse leiding op een boerderij of in een tuinbouwbedrijf. De functie omvat taken zoals planning, aansturing van personeel en het toezicht houden op de groei en ontwikkeling van de gewassen. Chris Wessels had geen agrarische achtergrond, zijn vader was machinist bij de spoorwegen. Hij verhuisde eind mei 1920 van Groningen naar Bedum (hij was toen 16) en in maart 1924 naar Frankrijk. Mogelijk is hij in Bedum bij een Groningse boer werkzaam geweest en deed hij daar ervaring op. Tijdens de Eerste Wereldoorlog waren veel Franse boerenzonen aan het front gesneuveld, wat een verklaring voor zijn snelle carrière zou kunnen zijn.
*3 Op de site van Geneanet worden in het geval van Rachel Fontaine geen kinderen vermeld, wel worden daar de namen van haar twee zussen genoemd, te weten: Philomène Lucienne (1902-1985) en Olga (1907-1985). Zeer waarschijnlijk had Rachel dus geen kinderen en was ze ook niet eerder getrouwd geweest.