Al sinds eind jaren veertig van de vorige eeuw beschikt Rusland, dat toen nog deel uitmaakte van de Sovjet-Unie, over kernwapens. In totaal zijn dat er inmiddels 5977, die onderverdeeld kunnen worden in twee categorieën: strategische en tactische. Strategische kernwapens zijn voor het grootste deel op land gestationeerd, maar ze kunnen ook vanaf onderzeeërs en bommenwerpers worden gelanceerd. Wereldsteden kunnen er compleet door worden weggevaagd. Tactische kernwapens zijn bedoeld om op het slagveld te gebruiken en worden in de regel door straaljagers afgevuurd. De tactische zijn weliswaar veel kleiner dan de strategische, maar nog altijd erg dodelijk. Ze zijn vergelijkbaar met de atoombom die op Hiroshima viel en die in één klap 78.000 doden veroorzaakte. Een paar maanden later was dat cijfer al opgelopen tot 140.000.
Vladimir Putin dreigt voortdurend met de inzet van tactische kernwapens in Oekraïne als de overwinning niet op een andere manier behaald kan worden.*1 Ook waarschuwt hij regelmatig voor het uitbreken van de Derde Wereldoorlog als het Westen Oekraïne militair blijft steunen. Hoe megalomaan de Russen altijd al op het gebied van atoomwapens zijn geweest blijkt wel uit de door hen, begin jaren zestig, gefabriceerde waterstofbom met de codenaam AN602 die later bekend zou komen te staan als de 'Tsar Bomba'. HD
Nova Zembla
De Tsar Bomba werd in 1961 tot ontploffing gebracht, met de bedoeling om het Westen te laten zien waartoe de toenmalige Sovjet-Unie op nucleair gebied in staat was. De naam betekent Keizer der Bommen en dat zegt eigenlijk al genoeg want tot op heden is het de krachtigste, door mensen veroorzaakte, nucleaire explosie die ooit heeft plaatsgevonden. Lang was daarover maar weinig bekend bij het grote publiek, aangezien pas in 2020 door de Russen beelden van de kernproef werden vrijgegeven.
De proef vond op 30 oktober 1961 plaats boven Nova Zembla, een archipel die gelegen is in het oostelijk deel van de Barentszzee. De eilandengroep maakt ook deel uit van de Nederlandse geschiedenis vanwege de beroemde overwintering, in 1596, door zeevaarder Willem Barentsz en zijn bemanning op het Noordereiland.*2 Een omgebouwde Toepolev-bommenwerper dropte de 27 ton wegende waterstofbom op iets meer dan tien kilometer meter hoogte boven de gekozen locatie. De bom hing aan een enorme parachute die de val vertraagde. Dat was nodig om de bemanning van de Toepolev, en ook de militaire filmploeg in een tweede vliegtuig, voldoende tijd te geven om uit de kernproefzone weg te kunnen komen.
Tot in Finland
Toen de vliegtuigen zich op ongeveer 45 kilometer afstand van het neerdalende projectiel bevonden volgde de detonatie. Tsar Bomba zweefde toen inmiddels op iets minder dan vier kilometer meter hoogte. De explosie had een kracht van 50 megaton, tien keer meer dan de kracht van de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki samen.*3
De paddestoelwolk bereikte een hoogte van bijna 65 kilometer en ging dwars door het arctische wolkendek heen. Tot in Finland was de gigantische paddestoel zichtbaar en ook veroorzaakte de drukgolf er op een aantal plaatsen glasschade. Van een stad als Parijs zou vrijwel niets overgebleven zijn. De hitte van de explosie was zo groot dat deze op een afstand van honderd kilometer derdegraads brandwonden had kunnen veroorzaken.
Het Sovjet-leger had ook op de grond camera’s geplaatst om de kernproef te filmen. In 2020 werden de filmbeelden eindelijk vrijgegeven en verwerkt in een documentaire over de Russische atoomindustrie die op dat moment 75 jaar bestond.
©Huub Drenth
*1 Zie ook mijn post van 6 juni 2024, getiteld Een atoombom op Rotterdam.
*2 Ik raakte op de hoogte van het bestaan van de Tsar Bomba door het lezen van het boek Waarachtige beschrijvingen uit de permafrost. Hierin geeft schrijver Donald Niedekker, op zeer poëtische wijze, gestalte aan een fictief lid van de expeditie van Willem Barentsz (in 1596/97) welke tot doel had om de noordoostelijke doorvaart naar Oost-Azië te vinden. Deze Bartolomeo lag eeuwenlang begraven in de bevroren grond van Nova Zembla maar komt door de opwarming van het klimaat weer tot leven.
*3 Ga naar Wikipedia voor meer informatie over de Tsar Bomba.