Lente ~ Steindór Andersen

Á Ferð Til Breiðafjarðar Vorið 1922

Hugann seiða svalli frá
sundin, heiði og skörðin;
vona-leið er valin þá 
vestur Breiðafjörðinn.

 Alt er borið burtu gróm

bæði af skor og fjöllum,

því að vorið blóm við blóm

breiddi í sporum öllum. 

Dægur-halli daggperlum

dreifir vallargróðann;

bjargastalla beltast um

blessuð fjallamóðan.

Þrjóti grið á þessum stað,

þá er lið að skeiðum,
því að hlið er opið að

úthafsmiðum breiðum. 

 

 

Tijdens een tocht naar de Breidafjord

in de lente van 1922

De geest volledig in de ban van
 zeestraat, struikgewas en bergpas;
hoop is de route waarvoor gekozen is
westwaarts naar de Breidafjord.

Afgevoerd wordt al het slijk
uit zowel de kloven als de bergen,
terwijl de lente bloemen strooit
in alle mogelijke richtingen.

Vluchtige pareltjes van dauw
liggen verspreid over de veldbegroeiing;
altaren van kolossale keien omringen

de gezegende bergrivier.

Schendt men de eed op deze plek
dan splijt de groep,
omdat de poort geopend is
naar de oceaan, breed en diep.

©Vertaling: Huub Drenth

Slijk en eenheid

 

De lente, zoals wij die kennen, begint in IJsland pas ergens in mei of juni maar ze vieren eind april al wel uitbundig de terugkeer van het licht en de warmte - met een nationale feestdag die ze Sumardagurinn fyrsti (Eerste zomerdag) noemen - ook al is de temperatuur er in de regel dan nog (vaak ver) onder de tien graden. Ik heb sterk het idee dat wij momenteel ook zo'n IJslands voorjaar meemaken, want er is wel veel meer licht maar door de gure wind van de corona zijn we gedwongen om binnen te blijven, net zoals dat in de winter het geval is. De foto van het dooiende, kale IJslandse landschap geeft die sfeer, voor mijn gevoel, goed weer. 

De strekking van het lied is enigszins raadselachtig maar wat wel meteen opvalt is de mystieke lading en de krachtige symboliek. Het is lente en de natuur is losgebarsten in uitbundige kleuren en wilde waterstromen. Al het slijk van de lange, donkere winter wordt weggespoeld. Hoopvol wordt er naar de toekomst gekeken, waardoor men de tocht door het ruige landschap heeft aangedurfd. De eenheid bewaren, dat vormt kennelijk de grootste uitdaging...

  

Steindór Andersen

In de IJslandse cultuur nemen oude tradities nog steeds een belangrijke plaats in. Steindór Andersen (1954) is een 'kvæðamaður', letterlijk: een liederen-man, van 'rímur', ballades op rijm. Hij is de vertolker van een typische vorm van IJslandse zang- en voordrachtskunst waarvan de teksten vaak gebaseerd zijn op oude saga's. Al op jonge leeftijd werd zijn belangstelling gewekt door de epische inhoud van de verzen, hetgeen resulteerde in een lidmaatschap van Kvæðamanna­fé­lagið Iðunn, een genootschap dat in 1929 in Reykjavik werd opgericht met het doel om rímur (enkelvoud: ríma) te verzamelen en ten gehore te blijven brengen.*1

 

In vroeger tijden was een kvæðamaður een graag geziene gast op boerenhoeves en in vissersdorpen maar aan het eind van de negentiende eeuw kwam er geleidelijk een einde aan die eeuwenoude traditie, die vooral tot doel had gehad om, met name op het platteland, gedurende de lange en eentonige winters wat vertier en afwisseling te brengen. Zowel maatschappelijke als demografische veranderingen waren hier de oorzaak van, precies zoals dat in die periode op het Europese continent het geval was. Om te voorkomen dat dit cultureel erfgoed (waarvan de grondslag ligt in de tijd van de skalden) alsnog voorgoed in de vergetelheid zou raken begon Steindór Andersen, oorspronkelijk visser van beroep, ook op te treden voor een jonger publiek. De reacties waren zeer enthousiast, waarna concerten en optredens in heel IJsland volgden; uiteindelijk kwam daar zelfs een samenwerking met de band Sigur Rós uit voort.*2

 

©Huub Drenth

*1 Het lied Á Ferð Til Breiðafjarðar Vorið 1922 is eigenlijk een kvæðalög, een korte versie van rímur die opgang maakte vanaf het midden van de 19e eeuw. Deze kennis deed ik op door het lezen van de etnomusicologische master's thesis van Konstantine A. Vlasis, getiteld Paths of Friction (University of Tennessee, 1917), die handelt over de relatie tussen de, door het mondiale (eco)toerisme veroorzaakte, druk op de IJslandse identiteit (en het landschap) en de sterke toename van het aantal lokale Kvæðamanna­fé­lagið-verenigingen sinds het begin van de 21e eeuw (zie boven). Ook aan de betekenis van Steindór Andersen en Sigur Rós wordt in deze scriptie aandacht besteed.

*2 Ik heb het filmpje zelf 'samengesteld'. De muziek van een optreden van Sigur Rós en Steindór Andersen in 2012, mogelijk ter gelegenheid van Sumardagurinn fyrsti, heb ik gekoppeld aan filmbeelden die een Duits stel in de zomer van 2009 maakte tijdens hun verkenningen van de landschappen en de natuur van IJsland. Hieronder de linken naar de twee bronnen:

Muziekclip: https://www.youtube.com/watch?v=LTcsTMKhUpY 
Natuurbeelden: https://www.youtube.com/watch?v=Ylmy-CjLiDs.

Uit de collectie van het genootschap Iðunn (Idunn is de noordse godin van de eeuwige jeugd, zie Wikipedia) een opname van dit lied, gezongen door Þuríður Friðriksdóttir omstreeks 1935: https://www.ismus.is/i/audio/uid-937e38a6-9b59-455a-80e0-25b792371bee 

 

Iðunn