May Khoen's voorouders ~ deel 15

Het is inmiddels bijna een jaar geleden dat ik voor het laatst een post aan May Khoen's voorouders gewijd heb. Vooral de corona-crisis was daar debet aan. De lockdowns en de vele andere beperkende maatregelen hadden een grote impact op mijn sociale leven en daarom moest ik alle zeilen bijzetten om mentaal in balans te blijven, want geregeld kwam ik wekenlang in een soort van eenzame opsluiting terecht. Ook miste ik, door die barre omstandigheden, May Khoen op een veel intensere manier dan eerst, in elke vezel in mijn lijf voelde ik wat het betekent om een 'achterblijver' te zijn. Het lukte me niet meer om met haar verborgen verleden bezig te zijn, daarvoor was het onderwerp op de een of andere manier te 'vervreemdend' geworden. Letterlijk, want inmiddels kon ik het stratenplan van Semarang - van nota bene een eeuw geleden - wel dromen terwijl dat van mijn thuisstad Groningen tegelijkertijd steeds meer aan betekenis verloor.

Intussen gaat het weer wat beter. Ik heb contact met bloed-verwanten van Khoen in allerlei delen van de wereld en de afgelopen tijd hebben ook enkele internationaal georiënteerde wetenschappers mijn blog ontdekt. Dat geeft de burger moed en daarom begin ik thans aan de laatste etappe van dit project, waarin ik mij met name zal richten op het leven van (oma Nel) Ko Kiong Nio, het enige lid van May Khoen's voorouders dat ik persoonlijk heb gekend. HD

 

De nazaten van Ko Djie Soei

Bovenstaande foto kwam ik onlangs tegen in May Khoen's fotoarchief. Hij werd gemaakt omstreeks 1927 en de personen die erop te zien zijn behoren waarschijnlijk tot de familie waaruit haar grootmoeder van moederszijde, Nel Ko Kiong Nio, stamt. Als dat daadwerkelijk zo is betreft het hier dus het nageslacht van overgrootvader Ko Djie Soei die in 1922 overleden is. Oma Nel staat zelf ook op de foto, zij is de tweede staande vrouw links en op dat moment ongeveer 22. May Khoen's moeder, Betty Oey, oma Nels dochter, is eveneens aanwezig, zij is het kleine meisje uiterst rechts vooraan en zal toen ongeveer drie jaar oud zijn geweest. De vrouw tegen wie ze leunt is mogelijk haar grootmoeder Lie Hiang Nio.

Blijkbaar is er sprake van een bijeenkomst met een zeer speciaal karakter, gezien de kledij waarin de leden van het gezelschap zich gestoken hebben. Dat veel van de heren een rokkostuum dragen is een indicatie dat ze belangrijke posities in het koloniale economische bestel innemen. Hetzelfde geldt voor een aantal vrouwen in de tweede rij, hun modieuze westerse kleding vormt eveneens een aanwijzing voor de vermogende en geprivilegieerde klasse waarvan ze deel uitmaken. En vanzelfsprekend zijn de sarongs en de kabaja's van de 'Indisch' geklede dames ook allerminst van goedkope kwaliteit.

Wat meteen opvalt is dat er veel meer vrouwen op de foto staan dan mannen, de reden hiervan zou kunnen zijn dat Ko Djie Soei veel meer dochters had dan zonen. Er staan trouwens ook geen jongetjes op, alleen maar meisjes. Op de achterste rij bevinden zich in het midden twee Europeanen. Hun aanwezigheid geeft aan de foto een speciaal cachet, het onderstreept nog eens dat het hier om meer dan zomaar een familieportret gaat. Ook het Chinese kostuum, 'baju tui khim' geheten, dat de persoon rechts van hen draagt is opvallend, want dat zag je toen al niet zo vaak meer. In 1919 werden de kledingvoorschriften voor de Chinese bevolkingsgroep in Indië formeel afgeschaft, voor die tijd waren zowel de mannen als de vrouwen verplicht om in de openbare ruimte Chinese kleding te dragen, die regel werd echter al een tijd nog maar amper gehandhaafd.

 

Traditionele Chinese kleding, Java ca. 1900.

 

Twee vrouwen

Wie de vrouwen op de eerste rij van de groepsfoto precies zijn is niet geheel duidelijk. Mogelijk zijn het de echtgenotes en een aantal van de (tien) dochters van Ko Djie Soei maar dat is uiteraard pure speculatie. De drie in het midden nemen de belangrijkste posities in en het is zeer aannemelijk dat dit met anciënniteit te maken heeft. Van Ko Djie Soei is bekend dat hij in ieder geval bij twee officiële echtgenotes kinderen had. Zijn eerste vrouw, Tjan Kawit Nio, had zeven (volwassen) kinderen, zijn andere vrouw, Lie Hiang Nio, May Khoen's overgrootmoeder, had er acht.*1 Ko Djie Soei is ook nog met een derde vrouw getrouwd geweest (officieel was zij echtgenote nummer twee); zij stierf jong en had geen kinderen, haar naam is onbekend. 

De locatie van de foto betreft waarschijnlijk het woonhuis van (de familie) Ko Djie Soei. De fotograaf heeft het gezelschap plaats laten nemen onder de overkapping van de pendopo, de gaanderij aan de voorkant van het huis. Waar deze domicilie zich in Semarang (in 1927) precies bevond, in het Chinese stadsdeel of in de landelijke periferie (mogelijk Randoesari), is helaas niet bekend.

Zoals ik eerder al aangaf blijft het raden naar de namen van de vele afgebeelde personen. De peranakan-Chinese mannen op de laatste rij zijn waarschijnlijk een aantal van de zonen van Ko Djie Soei, in totaal had hij er vijf (net zoals bij de vrouwen kunnen er zich ook 'aangetrouwden' tussen bevinden). Het grote leeftijdsverschil tussen de volwassen personen is op zich niet heel erg vreemd, Ko Djie Soei's kinderen werden geboren in de periode tussen circa 1880 en 1910, waardoor er tussen de jongste en de oudste van zijn nazaten een verschil van minstens dertig jaar bestond, een aantal van zijn kleinkinderen was daardoor ouder dan zijn jongste kinderen.

In een voetnoot hieronder volgt een opsomming van de kinderen van Ko Djie Soei en zijn twee echtgenotes. En eveneens van de personen met wie ze trouwden. Ik verzoek eenieder die weet wie op de foto bij welke naam hoort contact op te nemen met ondergetekende. Zodat dit raadsel kan worden opgelost.*2

©Huub Drenth

 

 Java, traditioneel en modern.

*1 Kinderen van Ko Djie Soei en Tjan Kawit Nio:

1. Ko Ging Nio              (trouwt met: Tjiook Ging Kie)
2. Ko Gien Nio              (trouwt met: Tjoa Yan Kwie)
3. Ko Tiet Nio                (trouwt met: Liem Ing Pie)
4. Ko Kioe Nio              (trouwt met: Yap Soei/Swie Tjiong)
5. Ko Hong Ien              (trouwt met: Lie Hoei/Hwie Nio)
6. Ko Hong Aan            (trouwt met: Oei Tjik Nio en Kho Liem Nio)
7. Ko Hong Liang          (trouwt met: Lie Melk Nio)

Kinderen van Ko Djie Soei en Lie Hiang Nio:

1. Ko Mien Nio             (trouwt met: Liem Tjay Ie)
2. Ko Tjioe Nio             (Threes, trouwt met: Liem Eng Chee)
3. Ko Koen Nio             (Tru, trouwt met: Tan Kong Kien)
4. Ko Hong Tjiang        (trouwt met: Tan Kiem Biauw Nio)
5. Ko Hong Liem          (trouwt met: Corrie Oey, zus van Willy Oey)**
6. Ko Kiong Nio           (oma Nel, trouwt met: Willy Oey)
7. Ko Sien Nio              (trouwt met: Kouw Liat Gwan)
8. Ko Corrie Nio           (trouwt met: Kwik Thiam Koen)

** Ko Hong Liem veranderde tijdens het Suharto-tijdperk zijn naam in Koentjoro Hadilaksono. Zijn vrouw Corrie Oey veranderde haar naam in Karijanti Widigdo.

*2 Tot op heden wist geen van May Khoen's bloedverwanten, zowel in Indonesië als in Nederland, die vraag te beantwoorden. Hopelijk komt daar nu verandering in.

 

Dit was deel 15 van May Khoen's voorouders.

Zie voor deel 14: https://maykhoentan.blogspot.com/2021/02/may-khoens-voorouders-deel-14.html

Zie voor deel 16: https://maykhoentan.blogspot.com/2023/11/may-khoens-voorouders-deel-16.html

De spiegel - Andrej Tarkovski

 

 

Herinneringen

Eergisteren keek ik naar De spiegel van Andrej Tarkovski, de enige film uit zijn oeuvre die ik nog nooit gezien had.*1 Ik ben er nog steeds zwaar van onder de indruk en dat zal waarschijnlijk ook nog wel even zo blijven. De film is als een gedicht, niet zozeer in woorden maar direct in beelden. Tijd en herinneringen slepen je mee, naar de verste uithoeken van je eigen ziel, als in een lange onbestemde droom of een bizarre psychedelische trip. Terwijl je ernaar kijkt is het onmogelijk om te duiden wat je precies ziet of meemaakt, tegelijkertijd komen de beelden je voortdurend heel bekend voor en heb je het gevoel dat er, ondanks de chaos, wel degelijk sprake van een samenhangend geheel is. Voor mij, die voortdurend overgeleverd is aan herinneringen aan May Khoen, vormde De spiegel (Зеркало, Zerkalo) dan ook een wereld van associaties en herkenning.

De film stamt uit 1975, dus nog uit het Sovjet-tijdperk, maar dat is eigenlijk nergens aan te merken. Tarkovski (1932-1986) was als mens en kunstenaar zeer integer en eigenzinnig waardoor hij, net als zijn beroemde landgenoot Joseph Brodsky, de dichter, niet anders kon dan voortdurend zijn eigen intuïtie volgen. Een eigenschap waardoor hij regelmatig met tegenwerking van de Sovjet-autoriteiten te maken kreeg, omdat zijn films niet een 'waarheidsgetrouw' beeld van (de geschiedenis van) de communistische heilstaat zouden geven. In eigen land werd hij (op last van het regime) verguisd, terwijl hij in het buitenland de ene belangrijke filmprijs na de andere in de wacht sleepte. Dit was dan ook de reden dat hij in 1979 Rusland verliet en zijn laatste twee films, Nostalghia en Offret (Het offer), in respectievelijk Italië en Zweden maakte.

 

May Khoen, Venetië 1979.

Waarheid

Elke kunstenaar die concessies aan de eigen innerlijke waarheid doet is voor altijd verloren, die stellige mening was Tarkovski toegedaan. Ik denk dat hij daarmee eigenlijk ieder mens bedoelde, dus iedereen die verzaakt aan de stem van zijn geweten of de roep van de ziel en die een leven leidt dat in wezen niet het zijne of het hare is. In zijn boek Sculpting in time zegt hij daarover het volgende:

If you throw even a cursory glance into the past, at the life which lies behind you, not even recalling its most vivid moments, you are struck every time by the singularity of the events in which you took part, the unique individuality of the characters whom you met. This singularity is like the dominant note of every moment of existence; in each moment of life, the life principle itself is unique. The artist therefore tries to grasp that principle and make it incarnate, new each time; and each time he hopes, though in vain, to achieve an exhaustive image of the Truth of human existence. The quality of beauty is in the truth of life, newly assimilated and imparted by the artist, in fidelity to his personal vision.
Anyone at all subtle will always distinguish in people's behaviour truth from fabrication, sincerity from pretence, integrity from affectation. From experience of life a kind of filter grows up in the perception, to stop us giving credence to phenomena in which the structural pattern is broken—whether deliberately so or inadvertently, through ineptness.
There are people incapable of lying. Others who lie with inspiration, convincingly. Others again don't know how to, but are incapable of not lying, and do so drably and hopelessly. Within our terms of reference—namely, precise observation of the logic of life—only the second category detect the beat of truth and can follow the capricious twists of life with an almost geometrical accuracy.*2

Maria Vishnyakova

Ik kan de verhaallijn van de film hier niet navertellen, daarvoor is de structuur te ingewikkeld. Te ondefinieerbaar ook. Freud en Jung heb je erbij nodig, plus een snelcursus literatuur- en kunstgeschiedenis; een stevige dosis existentiële filosofie kan ook geen kwaad, terwijl een milligram psilocybine misschien ook wel eens zou kunnen helpen. Globaal gezien gaat het over zijn jeugd en over de herinneringen daaraan op latere leeftijd, evenals over de relatie met zijn ouders en zijn zus Marina en zijn gevoel van identiteit. Het personage van zijn moeder, Maria Vishnyakova, staat erin centraal. Het personage van zijn vader Arseni Tarkovski, die dichter was en in 1937 het gezin verliet, is in de film nauwelijks aanwezig maar Arseni's stem valt wel te horen aangezien hij een drietal van zijn eigen gedichten voorleest, zoals ook bijvoorbeeld deze:

Vroeg in de morgen wachtte ik gisteren.
Zij raadden al dat je niet komen zou.
Weet je nog wat voor weer het was?
Als een feestdag! Zonder jas stond ik
buiten.

Je kwam vandaag, en men had voor ons
regen, een druilerige dag,
tot de late uren, en
druppels vallend langs koude twijgen.

Met woorden zijn ze niet te stillen,
met een doek niet weg te wissen...

Arseni Tarkovski
(uit: Gost'ja-Zveda 1929-1940)

 

©Huub Drenth

 

*1 De film is in zijn geheel, met Engelse ondertiteling, op YouTube te zien.

*2 Sculpting in time: Reflections on the Cinema, page 104-106.

Zie ook: https://en.wikipedia.org/wiki/Andrei_Tarkovsky

 

Andrej en zijn moeder Maria in 1947.

 

PS Dit is de 100e post in deze blog. Een niet onbelangrijk feit, lijkt mij. Voor elk van die posts vormde May Khoen, direct of indirect, de inspiratiebron. Haar waarheid en schoonheid maken voor altijd deel uit van mijn leven. HD