Inmiddels is Donald Trump alweer een maand president van de VS en heeft hij allesbehalve stilgezeten. Hij wil Groenland kopen, Canada inlijven en van Gaza een luxe vakantieoord maken. Dat beweert hij althans. Aan wetgeving doet hij niet, per decreet trok hij de VS terug uit het klimaatakkoord van Parijs, zette alle overheidssubsidies on hold, torpedeerde het diversiteitsbeleid van de Amerikaanse overheid, maakte de weg vrij voor nieuwe olieboringen en richtte het Department of Government Efficiency (DOGE, met aan het hoofd Elon Musk) op, teneinde honderden miljarden op federale banen, salarissen en uitkeringen te bezuinigen. Ook liet hij illegale immigranten oppakken en het land uitzetten.
Vier dagen geleden, op 12 februari 2025, deed Trump aan Vladimir Putin telefonisch de belofte dat Rusland de Krim en het veroverde deel van de Donbas mag houden en dat Oekraïne geen lid van de NATO wordt. De Europese Unie gaat hij hoge importheffingen opleggen, heeft hij aangekondigd. In het militair zwakke Europa vraagt iedereen zich angstig af of artikel vijf van de NATO nog voor de VS van gelding is bij een eventuele inval door de Russen.
Overmorgen, dinsdag 18 februari 2025, gaan in de Saoedische hoofdstad Riad de onderhandelingen over de toekomst van Oekraïne van start. Tussen de Verenigde Staten en Rusland. Tot op heden heeft Oekraïne geen uitnodiging voor die besprekingen ontvangen, de Europese Unie evenmin. München 1938, daar doet het enigszins aan denken. En ook aan het perfide Molotov-Ribbentroppact. Er waait een ondemocratische, immorele en fascistoïde wind in Washington, daar komt het eenvoudigweg op neer. HD
De aanval op de rechtsstaat
Timothy Snyder observeert als hoogleraar geschiedenis (van Midden- en Oost-Europa, de Sovjet-Unie en de Holocaust) politieke dynamieken en de tactieken erachter. Aan de hand van die observaties schreef hij het boek On Tyranny (2022), waarin hij de lezer over het onderwerp tirannie twintig lessen, gebaseerd op de ontstaansgeschiedenis van verschillende Europese dictaturen in de twintigste eeuw, voorschotelt.*1
Om te kunnen begrijpen waarom machthebbers zoals Putin en Trump, en tech-miljardairs als Musk, met elkaar samenwerken, moeten we volgens Snyder kijken naar wat ze met elkaar gemeen hebben. Wat blijkt: voor elk van hen vertegenwoordigt het principe van de democratische rechtsstaat een hinderlijk obstakel, een uit wetgeving bestaande barrière waardoor ze belet worden om ongelimiteerd macht uit te kunnen oefenen. Hoe meer de rechtsstaat afbrokkelt, of afgebroken wordt, des te meer zij de ruimte krijgen om alles te kunnen doen wat ze willen.
Zo is de Russische propaganda volgens Snyder volledig gebaseerd op het narratief dat democratie geen werkbare optie is, niet in Rusland en ook niet in andere landen. De vrijheid die wij in het Westen ervaren is slechts een illusie - die boodschap stuurt Putin, door middel van grootschalige desinformatie, continu de wereld in. Trumps wijze van communiceren, evenals die van Elon Musk, verschilt daar in wezen weinig van. 'Waarheid' is voor hen een zeer rekbaar begrip, van onafhankelijke journalisten, wetenschappers en rechters moeten ze derhalve niks hebben.
Snyder benadrukt dat er zonder onderzoek naar de feiten geen basis meer is om de macht te bevragen. En dat we voor het beschermen van de waarheid ook de feiten onder ogen moeten zien die confronterend voor onszelf zijn.
VPRO Tegenlicht/Huub Drenth
*1 Het boek is ook in het Nederlands verkrijgbaar. Aan Timothy Snyder heb ik in mijn blog meermaals aandacht besteed. Met de zoekfunctie hieronder kunnen de desbetreffende posts gemakkelijk gevonden worden.
Afbeelding Elon Musk: Thé Tjong-Khing.