Bronnen van onderzoek
Hierboven is een deel van May Khoen's stamboom te zien, om precies te zijn: de lijn van haar vader (klik op de afbeelding). Verder dan haar overgrootouders gaat die lijn op dit moment nog niet, maar het is absoluut niet uitgesloten dat daar in de toekomst verandering in komt. In de meeste families loopt immers wel iemand rond die het leuk vindt om in stoffige archieven of in verre oorden genealogisch speurwerk te verrichten teneinde daarvan kond te doen aan de wereld.*1 In May Khoen's familie is die positie helaas nog steeds vacant, derhalve neem ik die taak voorlopig maar even op me, ook al ben ik, wat ze in Indonesië noemen, een 'belanda', dus per definitie een buitenstaander.
Een burgerlijke stand zoals die in Nederland functioneerde - eerst op kerkelijk, en vanaf 1811 op gemeentelijk niveau - bestond in Nederlands-Indië niet, niet voor de niet-Europese bevolking althans, dat pad kan dus niet ingeslagen worden. Ik beschik weliswaar over een aantal concrete uitgangspunten, in de vorm van boeken, foto's en documenten, maar ik verwacht dat de resultaten van zoekmachines als Google en Delpher de belangrijkste bronnen van informatie zullen gaan vormen voor het onderzoek dat nu van start gaat. Naast vanzelfsprekend mijn eigen sociale en academische netwerken, evenals de gesprekken die ik door de jaren heen gevoerd heb met 'ooggetuigen'. Ook sluit ik niet uit dat lezers van deze blog met interessante aanvullingen of correcties op mijn bevindingen gaan komen.
Het is me inmiddels al wel duidelijk geworden dat mijn exploraties zich voornamelijk op het eiland Java zullen afspelen, dus in een relatief klein gebied, wat zonder meer als een gunstige bijkomstigheid valt te beschouwen. Niet in het minst omdat May Khoen en ik in december 1995 het zeer dichtbevolkte Java, al backpackend, bezocht hebben en ik daardoor ook uit eigen herinneringen kan putten wat betreft het klimaat, het landschap en de manier van leven in dat deel van Indonesië.
De Kong Koan
May Khoen's familie, zowel van vaders- als van moederskant, is afkomstig uit Semarang, een belangrijke havenstad aan de noordkust van Midden-Java, en daar bestond, in ieder geval vanaf 1835, wel iets dat als een Chinees bevolkingsregister beschouwd kon worden. In dat jaar werd in die stad namelijk, in navolging van Batavia en Soerabaja, een Chinese Raad opgericht, 'Kong Koan' geheten. Helaas is het archief daarvan tijdens het interbellum van de vorige eeuw verloren gegaan, mogelijk doordat iemand de waarde er niet van onderkende en het heeft opgestookt. Of omdat die persoon niet wilde dat bepaalde informatie algemeen bekend zou worden, dat kan natuurlijk ook.*2
In feite was de Kong Koan een, nauw met het koloniale gouvernement samen-werkende, officiële instantie die fungeerde als lokaal bestuur, rechtbank en burgerlijke stand van de Chinese gemeenschap in Semarang. Al die registraties, verslagen en verhalen zijn dus in rook opgegaan, hetgeen voor historici nog steeds een ware nachtmerrie moet zijn. Het Kong Koan-archief van Batavia (nu Jakarta) bestaat nog wel en daar wordt tegenwoordig in Leiden uitgebreid onderzoek naar gedaan, onder andere door wetenschappers uit China. Als het een beetje meezit valt er misschien ook in dat archief informatie te halen over voorouders van May Khoen.*3
Voorouderverering
De Chinese gemeenschap op Java bestond traditioneel voor het merendeel uit aanhangers van het Chinese volksgeloof, waarbij de nadruk zowel op rituele vormen van het boeddhisme als het taoïsme kon liggen. De contemplatieve varianten kwamen er niet voor. Pas in de twintigste eeuw begon men over te gaan tot het christendom. Het betrof dan vooral de families die qua opleidingsniveau en leefstijl al in sterke mate georiënteerd waren op de Europese cultuur en meestal de status van 'met Europeanen gelijkgesteld' hadden verworven.*4a-b De traditionele voorouderverering en het bezoek aan Chinese tempels werd door de bekering meestal losgelaten en dat betekende dat er letterlijk sprake was van een breuk met het verleden. Dit omdat er een einde kwam aan de oude begrafenisrituelen en het bijzetten van vooroudertabletten in het huisaltaar of de citang van de familie, waar soms de namen, data en lotgevallen van vele generaties lagen opgeslagen. Voor historici of genealogen wederom niet bepaald goed nieuws, gezien vanuit hedendaags perspectief.
Al met al zou het dus heel goed kunnen dat het verloren gaan van de archieven van de Semarangse Kong Koan, en het opgeven van de traditionele voorouder-verering, belangrijke oorzaken vormen van de korte afstammingslijn die hierboven te zien valt. Het zou echter ook kunnen dat er in Semarang wel degelijk een plek te vinden is, zoals bijvoorbeeld de Tan Clan-tempel (Hwie Wie Kiong/Wee Whee Kiong), waar die vooroudertabletten nog wel aanwezig zijn, maar dat de kennis daarvan bij de huidige generaties van nazaten simpelweg ontbreekt.*5
©Huub Drenth
Tan Hway An 1901 - 1965
Oei Mien Nio 1903 - 1976
Tan Tjiauw Bo 1880 - 1960
Goei Lien Nio 1882 - ?
Oei Djie Sien 1879 - 1931
Sih Ing Nio 1882 - 1960
*1 (Dr.) Patricia Tjiook-Liem, een achterachternicht van May Khoen, die ik op het spoor kwam via de lijn van May Khoen's overgrootmoeder Sih Ing Nio, heeft onderzoek gedaan naar betovergrootvader Sih Khay Hie, zowel in Indonesië als in China. Haar bevindingen heeft ze in een boek gepubliceerd: Sih Khay Hie, een firma en een familie. Zie ook mijn post van 8 december 2019 over Sih Khay Hie.
*2 De enige kennis over de inhoud van het archief van de Semarangse Kong Koan ontlenen we aan het boek Riwajat Semarang van de journalist en historicus Liem Thian Joe, uitgegeven in 1933. Niet lang na zijn onderzoek is het archief spoorloos verdwenen. Het in het Maleis geschreven boek is nog steeds te koop maar een Nederlandse of Engelse vertaling bestaat er, bij mijn weten, niet. Wel is er een online versie (zie boven).
*3 Het radiopramma OVT besteedde op 23 september 2001 aandacht aan de geschiedenis van de Bataviase Kong Koan. In 2011 promoveerde Chen Menghong op het onderwerp.
*4a Voor een uitgebreide juridische uitleg van 'gelijkstelling' zie: http://www.tongtong.nl/indische-school/contentdownloads/tjiook_09web.pdf
*4b May Khoen's moeder Oey Kiem Lian werd op 24 december 1933 gedoopt - ze was toen negen jaar oud - waarbij ze officieel toetrad tot de rooms-katholieke kerk. Er zijn echter sterke aanwijzingen dat de familie van de moeder van haar moeder, (Nel) Ko Kiong Nio, al minstens dertig jaar eerder lid geworden was van die kerk, dus waarschijnlijk hing de Oey-tak tot dan toe nog steeds een 'Chinese' geloofsrichting aan.
*5 Zie mijn post van 7 september 2020. Daarin besteed ik onder meer aandacht aan de vorm van bloedverwantschap die in de culturele antropologie 'lineage' wordt genoemd, een belangrijk regulerend principe in de verspreiding van de inwoners uit Fukien/Fujian in Zuid-Oost Azië. Ook ga ik in die post dieper in op de maatschappelijke achtergronden van Tan Tjiauw Bo, Oei Djie Sien en Tan Hway An.
Voor meer specialistische informatie over dit onderwerp zie: Kwee Hui Kian: Cultural strategies, economic dominance, The lineage of Tan Bing in nineteenth-century Semarang, Java. Verschenen in: Linking destinies, Trade, towns and kin in Asian history (Eds.: Peter Boomgaard, Dick Kooiman, Henk Schulte Noordhold; Leiden 2008, pag. 197 - 213).
Dit was deel 1 van May Khoen's voorouders.
Zie voor deel 2: https://maykhoentan.blogspot.com/2019/08/de-voorouders-deel-2_5.html